Preludium 24 otrzymali: 

• mgr Wojciech Milczarski, doktorant w Kolegium Doktorskim Językoznawstwa i Literaturoznawstwa (Instytut Filologii Angielskiej), na projekt pt. „Kiedy 'prawdopodobnie’ nie znaczy tego samego: Badanie spójności interpretacji w komunikacji wielojęzycznej” (207 225 zł)
• mgr Karolina Szula, doktorantka w Kolegium Doktorskim Językoznawstwa i Literaturoznawstwa (Instytut Studiów Klasycznych, Śródziemnomorskich i Orientalnych Uniwersytetu Wrocławskiego), na projekt pt. „Między cytatem a głosem autora: Użycie tekstów źródłowych w XIV-wiecznym traktacie medycznym De iudiciis urine Tomasza z Wrocławia” (132 528 zł)
• mgr Jan Załęcki, doktorant w Kolegium Doktorskim Językoznawstwa i Literaturoznawstwa (Katedra Filologii Niderlandzkiej), na projekt pt. „Przepisane na nasze czasy: mediewalizm a współczesność w niderlandzkojęzycznych dramatycznych adaptacjach literatury średnioniderlandzkiej z lat 1900–1945″ (208 758 zł)
• mgr Zuzanna Kierwiak-Włodarczyk, doktorantka w Kolegium Doktorskim Archeologii Sztuki i Kultury (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej), na projekt pt. „Dobra śmierć? Antropologia niemedycznej opieki paliatywnej w Polsce” (42 303 zł)
• mgr Damian Drzazga, doktorant w Kolegium Doktorskim Historii (Instytut Historyczny), na projekt pt. „Portret zbiorowy generalicji Królestwa Polskiego 1815-1830″ (120 016 zł)
• mgr Patrycja Wadach, doktorantka w Kolegium Doktorskim Wydziału Nauk Biologicznych (Zakład Mikrobiologii Molekularnej), na projekt „Odkrywanie roli i sygnału aktywującego SitKR – nowego systemu dwuskładnikowego w regulacji ekspresji genów u naturalnie produkującej antybiotyki bakterii Streptomyces coelicolor” (69 539 zł)
• mgr Aleksandra Sobiech, doktorantka w Kolegium Doktorskim Wydziału Nauk Biologicznych (Zakład Biologii Rozwoju Roślin), na projekt pt. „Mechanizmy działania meIAA w regulacji procesów rozwojowych u Arabidopsis thaliana” (210 000 zł)
• mgr Klaudyna Spychała, doktorantka w Kolegium Doktorskim Wydziału Nauk Biologicznych (Zakład Mykologii i Genetyki), na projekt pt. „Charakterystyka grzybów mikroskopijnych izolowanych ze zwłok ludzkich” (68 320 zł)
• mgr Anna Barton, doktorantka w Kolegium Doktorskim Nauk Biomedycznych Wydziału Biotechnologii (Zakład Biofizyki), na projekt pt. „Cisi decydenci: Jak regulowane przez HIF-2 mikroRNA kształtują adaptację śródbłonka do hipoksji” (209 962 zł)
• mgr Anna Domańska, doktorantka w Kolegium Doktorskim Nauk Biomedycznych Wydziału Biotechnologii, na projekt pt. „Idenyfikacja genów SIX w Fusarium oxysporum f.sp. lini oraz ich wpływ na patogeniczność” (199 470 zł)
• mgr inż. Sylwia Kozioł, doktorantka w Kolegium Doktorskim Nauk Biomedycznych Wydziału Biotechnologii, na projekt pt. „Mechanizmy degradacji RNA w mitochondrialnej odpowiedzi na niezwinięte białka” (209 901 zł)
• mgr Julia Ptak, doktorantka w Kolegium Doktorskim Nauk Biomedycznych Wydziału Biotechnologii, na projekt pt. „Klucz do długowieczności: galektyny z unikalnego golca piaskowego jako potencjalne czynniki przeciwstarzeniowe w zastosowaniach biomedycznych” (203 740 zł)

Konkurs PRELUDIUM jest skierowany wyłącznie do badaczek i badaczy nieposiadających stopnia doktora. Uczestnicy mogą ubiegać się o granty na projekty o określonym czasie trwania i budżecie: 70, 140 lub 210 tys. zł, odpowiednio na okres jednego, dwóch lub trzech lat. Obowiązkowym elementem projektu jest zaangażowanie opiekuna naukowego, który będzie wspierał kierownika w realizacji badań. Tematyka projektu może, lecz nie musi, być powiązana z tematyką rozprawy doktorskiej. Uzyskanie stopnia doktora nie jest warunkiem rozliczenia projektu.

Mgr Karolina Szula z Instytutu Studiów Klasycznych, Śródziemnomorskich i Orientalnych Uniwersytetu Wrocławskiego) otrzymała Preludium na projekt pt. „Między cytatem a głosem autora: Użycie tekstów źródłowych w XIV-wiecznym traktacie medycznym De iudiciis urine Tomasza z Wrocławia”.

Mgr Jan Załęcki z Zakładu Dawnej Literatury Niderlandzkiej Katedry Filologii Niderlandzkiej z Wydziału Neofilologii otrzymał Preludium na projekt pt. „Przepisane na nasze czasy: mediewalizm a współczesność w niderlandzkojęzycznych dramatycznych adaptacjach literatury średnioniderlandzkiej z lat 1900–1945″.

Projekt, usytuowany jest na styku badań nad adaptacją, mediewalizmem i literaturoznawstwa niderlandzkiego, ma na celu zbadanie, jak aktualne ruchy ideologiczne i artystyczne wpłynęły na sceniczne przedstawienia średniowiecza w 1 poł. XX w. oraz w jaki sposób średniowieczne narracje służyły jako nośniki współczesnego przekazu. Przedmiotem badań będą (w większości nieznane dotychczas) teatralne i operowe adaptacje średniowiecznej literatury niderlandzkiej. Obejmują one zarówno utwory o wyraźnym zabarwieniu nacjonalistycznym, religijnym czy socjalistycznym, jak również modernistyczne przetworzenia tekstów średniowiecznych, o czytelnych ambicjach artystycznych. Są to adaptacje m.in. tekstów epickich, romansów, legend, mirakli, czy średniowiecznych sztuk teatralnych. Poprzez analizę tych utworów projekt odpowiada również na szersze pytanie o to w jaki sposób społeczeństwa przepisują swoją przeszłość, aby służyć obecnym potrzebom.

Mgr Zuzanna Kierwiak-Włodarczyk z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej otrzymała Preludium na projekt pt. „Dobra śmierć? Antropologia niemedycznej opieki paliatywnej w Polsce”.

Projekt „Dobra śmierć? Antropologia niemedycznej opieki paliatywnej w Polsce” przygląda się ludziom, którzy towarzyszą osobom umierającym i ich rodzinom poza szpitalem: doulom śmierci, towarzyszom żałoby, koordynatorom geriatrycznym, edukatorom oraz wyspecjalizowanym pracownikom domów pogrzebowych. Choć na Zachodzie podobne profesje opisuje się od lat, w Polsce – kraju szybko starzejącym się, wciąż katolickim, lecz coraz bardziej zsekularyzowanym – pozostają one niemal niepoznane. Projekt wypełnia tę lukę i odpowiada na praktyczne pytanie: jak zapewnić godne, bliskie człowiekowi wsparcie u kresu życia, gdy rodziny są rozproszone, a system zdrowia koncentruje się głównie na procedurach medycznych.

Mgr Patrycja Wadach z Zakładu Mikrobiologii Molekularnej Wydziału Nauk Biologicznych otrzymała Preludium na projekt „Odkrywanie roli i sygnału aktywującego SitKR – nowego systemu dwuskładnikowego w regulacji ekspresji genów u naturalnie produkującej antybiotyki bakterii Streptomyces coelicolor”.

Bakterie z rodzaju Streptomyces są kluczowymi mikroorganizmami przemysłowymi, odpowiedzialnymi za wytwarzanie większości znanych naturalnych antybiotyków. Ich cykl rozwojowy oraz odpowiedź na stres środowiskowy są jednak złożone i wciąż nie w pełni poznane. Celem projektu jest szczegółowa charakterystyka nowo odkrytego dwuskładnikowego systemu regulacyjnego SitKR, będącego klasycznym bakteryjnym układem sygnalizacyjnym złożonym z kinazy histydynowej i regulatora odpowiedzi decydującego o kierunku rozwoju komórki w warunkach stresowych. Projekt ma na celu identyfikację sygnałów aktywujących SitKR oraz określenie bezpośrednich genów i szlaków regulacyjnych kontrolowanych przez ten system w modelowym organizmie Streptomyces coelicolor A3(2). Uzyskane dane uzupełnią dotychczasową wiedzę o roli SitKR w sporulacji i rozwoju zależnym od stresu oraz umożliwią głębsze zrozumienie mechanizmu działania tego systemu. Ponieważ cykl życiowy Streptomyces jest silnie skorelowany z produkcją metabolitów wtórnych, poznanie sposobu, w jaki systemy dwuskładnikowe – takie jak SitKR – regulują rozwój komórki, może dostarczyć cennych wskazówek do ukierunkowanej manipulacji tymi szlakami w celu zwiększenia wydajności produkcji substancji aktywnie czynnych. Uzyskane wyniki mogą stanowić podstawę do projektowania bardziej efektywnych szczepów o znaczeniu biotechnologicznym. Projekt będzie realizowany w Zakładzie Mikrobiologii Molekularnej, na Wydziale Biotechnologii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Mgr Anna Barton z Zakładu Biofizyki Wydziału Biotechnologii otrzymała Preludium na projekt pt. „Cisi decydenci: Jak regulowane przez HIF-2 mikroRNA kształtują adaptację śródbłonka do hipoksji”.

Nowotwory często rozwijają się w warunkach niedotlenienia (hipoksji), co wpływa zarówno na komórki nowotworowe, jak i na tworzące naczynia krwionośne komórki śródbłonka. Adaptację do niskiego tlenu regulują czynniki indukowane hipoksją (hypoxia inducible factors, HIF): początkowo dominuje HIF-1, a przy dłuższej hipoksji następuje „przełączenie” HIF (HIF switch) na HIF-2, co jest kluczowe dla przetrwania komórek i rozwoju nowych naczyń krwionośnych.

Coraz więcej danych wskazuje, że w tej adaptacji uczestniczą również mikroRNA. Nasze wstępne wyniki sugerują, że podczas długotrwałej hipoksji HIF-2 specyficznie reguluje 11 mikroRNA, które mogą wspierać przeżycie komórek nowotworowych oraz angiogenezy. Dlatego celem mojego projektu jest określenie, w jaki sposób blokowanie tych mikroRNA wpływa na angiogenezę, przeżywalność komórek oraz które geny pozostają pod ich kontrolą. Zrozumienie ich funkcji może w przyszłości przyczynić się do opracowania nowych terapii przeciwnowotworowych opartych na precyzyjnej modulacji aktywności wybranych mikroRNA.

Mgr inż. Sylwia Kozioł z Wydziału Biotechnologii otrzymała Preludium na projekt pt. „Mechanizmy degradacji RNA w mitochondrialnej odpowiedzi na niezwinięte białka”.

Mitochondria w komórkach pełnią kluczowe funkcje, takie jak produkcja energii, kontrola śmierci komórki, przekazywanie sygnałów i regulacja poziomu wapnia. Aby działać poprawnie, mitochondria potrzebują wielu białek, z których większość powstaje na podstawie informacji zapisanej w jądrze komórkowym, a następnie jest transportowana do mitochondriów. Jeśli białka te są nieprawidłowo zbudowane lub źle się fałdują, mogą się gromadzić i wywoływać stres mitochondrialny. W odpowiedzi komórka uruchamia mechanizm ochronny zwany mitochondrialną odpowiedzią na niezwinięte białka (mtUPR). Najnowsze badania sugerują, że podczas mtUPR komórka spowalnia produkcję białek, aby zmniejszyć stres. Nadal jednak nie wiadomo, jak komórka kontroluje poziom mRNA dla białek mitochondrialnych. Jeśli produkcja białek zostanie wznowiona zbyt szybko po ustąpieniu stresu, może dojść do ich nagromadzenia i ponownego przeciążenia mitochondriów. W moich badaniach stawiam hipotezę, że podczas mtUPR istnieją dodatkowe mechanizmy rozkładu mRNA dla białek mitochondrialnych, które zapobiegają ich nadmiernemu nagromadzeniu. Mogą one obejmować działanie enzymu IRE1α oraz microRNA będących pod kontrolą białka ATF5. Celem projektu jest odkrycie mechanizmów degradacji RNA podczas mtUPR.

Mgr Julia Ptak z Wydziału Biotechnologii otrzymała Preludium na projekt pt. „Klucz do długowieczności: galektyny z unikalnego golca piaskowego jako potencjalne czynniki przeciwstarzeniowe w zastosowaniach biomedycznych”.

Golec piaskowy (Heterocephalus glaber) jest gatunkiem gryzonia, który w ostatnim czasie zyskał zainteresowanie badaczy ze względu na swoją długość życia (ponad 30 lat) i oporność na choroby, w tym choroby nowotworowe. Wykazano, że istotną rolę w tej odporności odgrywa występujący w macierzy zewnątrzkomórkowej (ECM) hialuronian o wysokiej masie cząsteczkowej.  W naszym projekcie chcemy sprawdzić, czy inne składniki ECM, także są związane z długowiecznością gryzonia. Jednym z takich składników są galektyny, czyli białka wiążące cukry na powierzchni i wewnątrz komórek, biorąc w ten sposób udział w komunikacji międzykomórkowej, regulacji wzrostu czy śmierci komórek. Celem projektu jest szczegółowa analiza galektyn golca piaskowego pod względem ich budowy oraz działania. Porównamy je z ludzkimi odpowiednikami oraz przeprowadzimy analizę ich wpływu na starzenie się komórek, umieranie, ale również zdolność do dzielenia się. Do tej pory galektyny golca piaskowego nigdy nie były badane, stąd nasze wyniki mogą otworzyć nowe ścieżki w poszukiwaniu naturalnych mechanizmów spowalniających starzenie i przeciwdziałających nowotworom.

Więcej informacji na stronie Narodowego Centrum Nauki.

Oprac. Maria Kozan

Data publikacji: 2.12.2025
Dodane przez: M.K.