Profesorka Agnieszka Matusiak na VIII Kongresie Kobiet w Brukseli
W dniach 1-3 grudnia 2022 roku w Brukseli odbył się VIII polonijny Kongres Kobiet. Wydarzenie zostało zorganizowane przez belgijskie Stowarzyszenie Elles Sans Frontières we współpracy z profesorką Agnieszką Matusiak, kierowniczką Centrum Transkulturowych Studiów Posttotalitarnych Wydziału Filologicznego UWr. Tegoroczny Kongres odbywał się pod hasłem „Feministyczna Ukraina: nowe geopolityczne siostrzeństwo”. Matronat nad wydarzeniem objęła Ambasada Ukrainy w Belgii, zaś partnerami strategicznymi był KANAL Centre Pompidou w Brukseli, Instytut Ukraiński w Paryżu, Wolny Uniwersytet w Brukseli oraz brukselskie Centrum Antyprzemocowe Elles pour Elles.
Pierwszy dzień kongresowych obrad otworzyła debata w Parlamencie Europejskim nt. „The Feminist Ukraine”, która była pilotowana przez wiceprzewodniczących Parlamentu Europejskiego Evelyn Regner, Ewę Kopacz i Dimitriosa Papadimoulisa (link do zapisu wydarzenia). W debacie wzięły udział także ukraińskie polityczki: wicepremierka Ukrainy Olha Stefanishyna (online) oraz komisarz ds. równości płci Kateryna Levchenko, które opowiedziały o tym, jak Ukraina kontynuuje swój feministyczny i polityczny proces podczas działań wojennych. Obie zwróciły uwagę na potrzebę wsparcia przez instytucje europejskie w zakresie poniesienia przez Rosję odpowiedzialności za zbrodnie wojenne dokonywane w Ukrainie. W spotkaniu uczestniczyła również Sarah Schlitz, belgijska sekretarz stanu ds. równości płci, która podkreśliła wpływ, jaki europejsko-ukraińskie siostrzeństwo może wywrzeć na współpracę polityczną na przyszłość.
Oprócz polityczek w debacie uczestniczyły także ukraińskie intelektualistki. Profesor Łarysa Masenko z Akademii Kijowsko-Mohylańskiej w Kijowie podkreśliła znaczenie budowania dekolonialnej kultury ukraińskiej, prorektorka Uniwersytetu im. Tarasa Szewczenki w Kijowie dr Ksenia Smirnowa zaakcentowała znaczenie utrzymania kondycji intelektualnej narodu ukraińskiego poprzez wspieranie uniwersytetów, a profesorka Alexandra Hrycak z Uniwersytetu w Portland mówiła o zasadach prawa i przejrzystości w odbudowie kraju z wsparciem instytucji europejskich. Z kolei pisarka Oksana Zabużo powiedziała, że kobiety są widoczną częścią wojny na Ukrainie, nie tylko jako uchodźczynie czy ocalałe, ale także jako żołnierki i polityczki. Dodała też, że na naszych oczach wyłania się nowa feministyczna historiografia tej wojny. Ważne jest, aby kobiety sprawczo uczestniczyły w odbudowie pokoju po wojnie. W zakończeniu debaty prof. Agnieszka Matusiak oraz dr Agata Araszkiewicz, prezydentka Stowarzyszenia Elles Sans Frontières, zaznaczyły, że Polki dobrze wiedzą, co znaczy marginalizacja w kreowaniu historycznej transformacji, dlatego żywo wspierają feministyczną Ukrainę na drodze jej dekolonialnych przemian.
Natomiast w sobotę, 3 grudnia 2022 r., Kongres miał formę polsko-ukraińskich panelowych dyskusji, które odbywały się w KANAL Centre Pompidou dzięki życzliwemu wsparciu jego dyrektorki Kasi Redzisz. Problematyka panelów dotyczyła, m.in., sytuacji kobiet w zbrojnych siłach Ukrainy, kobiet jako ofiar wojennej przemocy, roli kobiecego liderstwa w odbudowie powojennej Ukrainy oraz dekolonialnych zmian, zachodzących na skutek wojny w ukraińskiej literaturze, dramaturgii, teatrze, filmie, sztuce za sprawą kobiet. Tu warto zwrócić uwagę na przygotowany specjalnie z okazji Kongresu mural charkowskiej artystki Veroniki Hapchenko, z którego dochód po sprzedaży zostanie przekazany na potrzeby ukraińskich sił zbrojnych.
Kongresowym dyskusjom towarzyszyły także inne wydarzenia artystyczne. Pierwszy kongresowy dzień zakończył wieczór ukraińskiej poezji na brukselskim Wolnym Uniwersytecie, przygotowany przez studentów tamtejszej polonistyki pod merytoryczną opieką profesorki Doroty Walczak-Delanois. Natomiast 2 grudnia odbyło się czytanie performatywne monodramatu kijowskiej dramaturżki Nedy Neżdany pt. „Kotka Donbasu. Pożegnalny monolog” (przekład na język polski Agnieszki Matusiak) w reżyserii i wykonaniu Alicji Kochańskiej, aktorki Teatru im. Jaracza w Olsztynie. Na zakończenie kongresowych działań grupa Nieme Szaty Królowej zaprezentowała performance „Przegrana na loterii”.
Trzy dni intensywnych kongresowych działań, wypełnionych duchem solidarności, empatii, troski i wzajemnej uważności kobiet z różnych środowisk (aktywistek, twórczyń, naukowczyń, dziennikarek, prawniczek, socjolożek, psychoterapeutek, kulturolożek, ekonomistek i in.) dobitnie pokazały, jak wiele Polki i Ukrainki mogą wzajemnie się od siebie nauczyć i zainspirować, by uczynić świat lepszym.
