młody, uśmiechnięty mężczyzna w okularach przeciwsłonecznych — Michał Stefańczyk

Wrażliwi mniej lub bardziej na wstręt

W swoich badaniach zajmuje się obrzydzeniem, a konkretnie – różnicami międzypłciowymi we wrażliwości na wstręt. Dziś przybliżmy zainteresowania naukowe Michała Stefańczyka, który otrzymał prestiżowe stypendium START 2023.

Właśnie wrócił Pan z Mongolii. Co Pan tam robił? Co badał?

– Realizowałem badania w ramach otrzymanego i kierowanego przez prof. Piotra Sorokowskiego grantu OPUS. Udałem się do nomadycznego ludu Tsaatan (dosł. „hodowcy reniferów”, i to jest dokładnie to, czym się oni zajmują na porządku dziennym), żyjącego w górach, lasach i bagnach południowej Syberii, blisko granicy z Rosją (okolice jeziora Khovsgol, ok. 400-500km na południowy zachód od Irkucka). Zbierałem od nich dane ilościowe i jakościowe dotyczące sztuki, muzyki, preferencji w związkach romantycznych oraz preferencji środowiskowych.

Czym Pan zajmuje się w sowich badaniach?

– Obrzydzeniem, a konkretnie – różnicami międzypłciowymi we wrażliwości na wstręt. Szczególnie interesuje mnie obrzydzenie w kontekście doboru partnerskiego. Weryfikuję istniejące w literaturze hipotezy starające się wyjaśnić, dlaczego kobiety są międzykulturowo zdecydowanie bardziej wrażliwe na obrzydzenie niż mężczyźni.

Co to jest psychologia wstrętu?

– Psychologia wstrętu to interpretowana zazwyczaj z perspektywy ewolucyjnej dziedzina psychologii zajmująca się obrzydzeniem jako emocją oraz wrażliwością na obrzydzenie jako cechą/stanem. Wstręt łączy się z szalenie szerokim wachlarzem cech, od płci biologicznej, poprzez poglądy polityczne, na podejmowaniu ryzyka kończąc.

A psychologia wulgaryzmów?

– To zjawiska psychiczne stojące za przeklinaniem – dlaczego to robimy, jakie skutki osiągamy poprzez bluzgi, jakie poznawcze i fizjologiczne fenomeny wiążą się z wulgaryzmami, zarówno ich nadawaniem, jak i ich odbiorem. Ogólnie rzecz biorąc, przekleństwa to nie tylko język, to też psychika.

Skąd akurat zaineresowane tą dziedziną?

– Kiedy muszę się nad tym świadomie zastanowić, dochodzę do wniosku, że mnie po prostu interesuje wszystko to, co negatywne i nieprzyjemne! Dlatego badam wstręt, który jest de facto prawdziwym przeciwieństwem miłości, dlatego interesuję się „brzydkimi słowami”, dlatego angażuję się w projekty naukowe dotyczące mrocznych cech osobowości (psychopatii, machiawelizmu, narcyzmu) oraz dylematów moralnych, w których zazwyczaj trzeba wybrać mniejsze zło (po kim ma przejechać wagonik?). To moja prywatna opinia, ale uważam, że jest to dużo ciekawsze i bardziej zajmujące niż ten drugi, „pozytywny” biegun cech psychologicznych.

Ale obok mrocznych cech osobowości dostrzega Pan jednak związki romantyczne?

– Tak jak wspomniałem powyżej, mroczne cechy osobowości rozumiane jako konstrukt zwany Dark Triad, ale też mniej formalnie jako wszelkie wiążące się z nieprzyjemnymi reperkusjami (dla osoby lub jej otoczenia) cechy psychologiczne, są silnie powiązane z miłością i związkami romantycznymi. Silnie, tylko negatywnie – ujemnie. Nie chcemy wiązać się z osobami, które wzbudzają wstręt. Zmieniamy (zazwyczaj na niekorzyść, ale nie zawsze) zdanie o osobach, które posługują się wulgarnym językiem. „Mroczni” (psychopaci, makiaweliści, narcyzi) mają własny wzór i preferencje co do sposobu wiązania się z innymi w związki romantyczne, inaczej w nich funkcjonują, mają w tym własne „mroczne” cele… I to wszystko jest dla mnie szalenie ciekawe – te tak wszystkich interesujące związki romantyczne, ale właśnie z perspektywy wszelkich mrocznych cech.