Dr Dominika Czerniak laureatką w konkursie Miniatura 7
Na badania nad „Modelem postępowania w sprawach o przestępstwa seksualne” nasza badaczka dr Dominika Czerniak, adiunktka w Katedrze Postępowania Karnego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii, uzyskała finansowanie w ramach konkursu Miniatura 7.
Tematem zainteresowań dr Dominiki Czerniak jest zagadnienie z pogranicza prawa, psychologii, a także socjologii – czyli problem przemocy seksualnej.
Wymagania wobec prawa są jasne: przepisy powinny zapewniać ochronę przed zachowaniami naruszającymi wolność seksualną osoby, a jeśli ta wolność zostanie naruszona – umożliwiać ustalenie odpowiedzialnych i pociągniecie ich do odpowiedzialności karnej (co jest domeną prawa karnego materialnego).
O ile założenie „winnych należy ukarać”, zwłaszcza w kontekście np. przestępstwa zgwałcenia, jest słuszne, o tyle należy pamiętać także o gwarancjach oskarżonego w postępowaniu karnym – przede wszystkim poszanowania domniemania niewinności (czyli, że osoba jest niewinna, dopóki jej wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem), czy zachowania gwarancji wynikających z prawa do obrony.
– Istotnym zagadnieniem jest także takie „zaprojektowanie” przepisów procesowych, by zapobiec wtórnej wiktymizacji osoby pokrzywdzonej, czyli, aby prowadzone postępowanie karne nie przyczyniało się do pogłębienia traumy u osoby, która doświadczyła przemocy seksualnej (np. została zgwałcona), nie powodowało dodatkowych, niepotrzebnych dolegliwości – wyjaśnia dr Dominika Czerniak.
– Wyważenie tych konkurujących ze sobą interesów jest kluczową kwestią, a zatem pojawia się pytanie, w jaki sposób zrobić to właściwie, by nie zaburzyć równowagi. Wina musi być udowodniona. Przy czym w sprawach o zgwałcenie, czy innych formach przemocy seksualnej, często możliwości dowodowe są ograniczone, sprowadzające się do oceny zeznań pokrzywdzonego/pokrzywdzonej i wyjaśnień oskarżonego/oskarżonej – dodaje naukowczyni.
Zatem ustalenie, jakie możliwości dowodowe mają organy procesowe (a zwłaszcza sąd), a w konsekwencji co biorą pod uwagę uznając za wiarygodne oświadczenia dowodowe oskarżonego/oskarżonej lub pokrzywdzonego/pokrzywdzonej, stanowi kolejna płaszczyznę badań w projekcie.
Badania będą podzielone na dwie części. W pierwszej kolejności zostaną przebadane akta spraw karnych, by zobaczyć, jakimi – w praktyce – możliwościami dowodowymi dysponują sądy, jak często możliwe jest skorzystanie z materiałów/informacji istniejących niezależnie od woli oskarżonego, czy pokrzywdzonego (np. nagrań, świadków zdarzenia), jak oceniane są dowody, a przede wszystkim – czym kierują się sądy uznając dane zeznania, czy wyjaśnienia za wiarygodne.
Ponieważ w skali kraju badania pilotażowe nie pozwolą na przedstawienie pełnych danych, zaplanowano również kwerendę biblioteczną wraz z wyjazdem konsultacyjnym do Instytutu im. Maxa Plancka we Fryburgu Bryzgowijskim (Niemcy) w celu zapoznania się z wynikami badań nad przestępczością seksualną prowadzonymi w Instytucie w zakresie prawa karnego materialnego i ich omówienia oraz przeprowadzenia badań odnoszących się do standardów europejskich.
Kwestia definicji przestępstwa zgwałcenia – czy dla przyjęcia tej kwalifikacji przestępstwa, konieczne jest zamanifestowanie sprzeciwu, czy może nacisk powinien być położony na istnienie zgody na podjęcie czynności seksualnych – jest przedmiotem debaty w doktrynie prawa karnego materialnego od dawna.
– Korzystając z prac z zakresu prawa karnego i kryminologii wykonanych w Instytucie, w badaniach wstępnych uniknę dublowania pracy badawczej, co z kolei pozwoli w większym stopniu skoncentrować się na próbie ustalenia, czy też zrekonstruowania standardu europejskiego w kwestii modelu/modeli postępowania w sprawach o przestępstwa seksualne oraz wstępnie będę mogła zapoznać się z regulacjami obowiązującymi w innych państwach europejskich, korzystając z zasobów bibliotecznych Instytutu – tłumaczy nasza badaczka.
Celem konkursu Miniatura jest wspieranie działań naukowych zmierzających do przygotowania założeń projektu badawczego, który zostanie złożony w innych konkursach NCN lub innych konkursach krajowych i międzynarodowych.
Życzymy powodzenia i gratulujemy!
Not. Katarzyna Górowicz-Maćkiewicz
