---

Naukowy tydzień w Instytucie Geografii i Rozwoju Regionalnego UWr

Przed nami intensywny tydzień w Instytucie Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego. W ramach programu wizyt profesorskich (IDUB) naszą uczelnię odwiedzą wybitni badacze:

• Prof. Jef Vandenberghe (Vrije Universiteit Amsterdam)
• PhD Stephen Wolfe (Natural Resources Canada)
• PhD Pavla Dagsson-Waldhauserová (Agricultural University of Iceland)

Każde z zaplanowanych spotkań będzie okazją do wysłuchania wykładu otwartego poświęconego regionom zimnym – obszarom stanowiącym swoisty papierek lakmusowy współczesnych zmian klimatycznych.

Wszystkie wydarzenia odbędą się w Centrum Badań Regionów Zimnych im. Alfreda Jahna w Bibliotece Uniwersyteckiej – jednostce, w której od ubiegłego roku skupiają się działania naukowe wrocławskich badaczy Arktyki i Antarktyki. Na wykłady serdecznie zapraszają opiekunowie wizyt: prof. Zdzisław Jary i dr Michał Łopuch.

Poniżej prezentujemy opisy wszystkich trzech wizyt.

W środę, 23 kwietnia 2025 roku o godz. 12:00, Prof. Jef Vandenberghe z Vrije Universiteit Amsterdam wygłosi wykład zatytułowany „Periglacial sedimentary deformation structures as palaeo-environmental proxies (with focus on thermal contraction cracking and cryoturbation)”.

Biogram
Jef Vandenberghe to belgijski geolog, który bada i rekonstruuje paleoklimat. Jego praca koncentruje się na osadach rzecznych i eolicznych (nanoszonych przez wiatr) i ma często charakter interdyscyplinarny. Badania Jefa Vandenberghe obejmują obszary od Europy aż po Chiny i Indonezję. Jest on ekspertem w dziedzinie osadów, które mogą dostarczyć informacji o klimacie z epoki kamienia. W tym celu skupia się szczególnie na dawnych obszarach wiecznej zmarzliny i regionach monsunowych. Jego praca, a także praca jego zespołu badawczego ma zazwyczaj charakter interdyscyplinarny i obejmuje paleoekologię, sedymentologię oraz geomorfologię. Jednym z wyników badań Vandenberghe’a jest stworzenie nieliniowego modelu erozji rzecznych spowodowanej zmianami klimatycznymi. Odkrył również, że w dłuższej perspektywie wewnętrzne procesy erozyjne w rzekach mają większy wpływ niż siły zewnętrzne.

Tego samego dnia, o godz. 13:00, PhD Stephen Wolfe z Natural Resources Canada zaprezentuje temat „Morphology of parabolic dune fields in northeastern North America: Evidence for early Holocene abrupt climatic change”.

O wykładzie
Procesy eoliczne są odpowiedzialne za transport cząstek przez wiatr, w tym pyłu i piasku. Dawne procesy eoliczne doprowadziły do powstania rozległych pól wydmowych w północno-wschodniej części Ameryki Północnej, które obecnie są ustabilizowane przez roślinność. Pola wydmowe w Quebecu są mapowane na podstawie modeli wysokościowych (DEM) opartych na danych LiDAR, aby ocenić ich morfologię i określić dawne kierunki wiatrów. Pobierane są próbki w celu określenia właściwości fizycznych, mineralogii oraz czasu formowania się dawnych wydm, a użytkowanie terenu analizowane jest na podstawie ujęć z dronów oraz zapisów historycznych. Morfologia wydm w Quebecu jest złożona i odzwierciedla zmieniający się reżim wiatrowy — od zimnych wiatrów ze wschodu (pochodzących z lodowca) po cieplejsze wiatry z zachodu. Ta zmiana nastąpiła po wycofaniu się lądolodu Laurentide z terenów wschodniej Kanady. Nagła zmiana miała miejsce wraz z załamaniem się lądolodu Laurentide nad Zatoką Hudsona, co umożliwiło szybkie wprowadzenie holocenu klimatycznego około 8,2 tysiąca lat temu.

Biogram
Stephen Wolfe jest naukowcem w Geological Survey of Canada oraz profesorem nadzwyczajnym na Carleton University w Ottawie. Od ponad 30 lat zajmuje się badaniami dotyczącymi wieloletniej zmarzliny oraz procesów charakterystycznych dla zimnego klimatu. Opublikował ponad 50 recenzowanych artykułów naukowych poświęconych procesom eolicznym w Kanadzie. Jego badania obejmują m.in. rekonstrukcje okresów suszy na podstawie wydm na Preriach Kanadyjskich, późnoplejstoceńskie pola wydmowe w krajobrazach zmarzlinowych w zachodniej części Arktyki Kanadyjskiej oraz zmieniające się wzorce wiatrowe podczas degeneracji lądolodu w zachodniej Kanadzie. Prowadził również badania nad genezą jezior o wydłużonym kształcie w Arktyce Kanadyjskiej, powstawaniem spękań termicznych i klinów piaskowych w strefie nieciągłej zmarzliny, a także nad pochodzeniem wydm barchanowych – typowych dla środowisk pustynnych – w zachodniej Kanadzie.

Z kolei w piątek, 25 kwietnia 2025 roku o godz. 13:45, PhD Pavla Dagsson-Waldhauserová z Agricultural University of Iceland wygłosi wykład pt. „High Latitude Dust observations: An analog to past cold climate environments”.

O wykładzie
Wysokie szerokości geograficzne obejmują aktywne regiony pustynne, które odpowiadają za co najmniej 5% całkowitej produkcji pyłu atmosferycznego. Źródła pyłu z wysokich szerokości geograficznych (HLD – High Latitude Dust), które udokumentowano jako generujące burze pyłowe, zajmują ponad 1 600 000 km² i znajdują się zarówno na półkuli północnej (Islandia, Alaska, Kanada, Grenlandia, Svalbard, północna Eurazja i Skandynawia), jak i południowej (Antarktyda, Patagonia, Nowa Zelandia). Pył HLD przemieszcza się na odległość kilku tysięcy kilometrów wewnątrz Arktyki oraz ponad 3500 km w kierunku Europy. W regionach polarnych HLD został uznany za istotny czynnik wpływający na klimat w Raporcie SROCCC Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) z 2019 roku. Pomiary HLD w terenie oraz zdalne pomiary są nadal rzadkie, ale rośnie liczba grup badawczych zajmujących się HLD i jego wpływem na klimat, szczególnie w kontekście oddziaływania na kriosferę, właściwości chmur i środowisko morskie — w ramach współpracy stowarzyszenia IceDust. Wystąpienie to zaprezentuje wyniki pomiarów HLD w Islandii i Antarktydzie oraz wpływ HLD na klimat.

Serdecznie zapraszamy!