Krajobrazy pamięci. Wiejskie przykościelne cmentarze pogranicza polsko-czeskiego
Listopad jest czasem, który w naturalny sposób przywołuje pamięć o bliskich. Zatrzymuje nas w biegu i pozwala spojrzeć głębiej na miejsca, w których historia, wiara i codzienność splatają się w jeden, cichy krajobraz.
Niewielkie, często zapomniane nekropolie zlokalizowane przy świątyniach, w samym sercu wsi, stanowią nie tylko świadectwo dawnych praktyk religijnych, ale też fundament lokalnej tożsamości.
W przeciwieństwie do wielkomiejskich cmentarzy, które oddzielono od codzienności, cmentarze przykościelne wciąż pozostają jej częścią. Tworzą swoiste centra pamięci, przestrzeń, gdzie życie i śmierć, sacrum i wspólnota, przenikają się w sposób naturalny i nierozerwalny.
Takimi miejscami są niewątpliwie wiejskie przykościelne cmentarze na pograniczu polsko-czeskim, których badaniom poświęcony jest projekt realizowany przez naukowczynie z Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego: dr hab. Alicję Krzemińską oraz dr inż. Annę Zarębę.
Każdy z tych cmentarzy jest oryginalnym i niepowtarzalnym archiwum kultury i pamięci, które przechowuje nie tylko historię przodków, lecz także losy mieszkańców różnych narodowości i wyznań, tj.: Polaków, Czechów, Niemców. A w kamiennych nagrobkach, w starych lipach i cisach, w układach przestrzennych i epitafiach zapisano ślady wspólnego dziedzictwa.
To krajobrazy, które uczą nas, że pamięć nie ma granic narodowych, a jej trwanie jest formą cichego dialogu między tym, co było, a tym, co trwa.
W dobie globalizacji, migracji i zmieniających się modeli duchowości takie miejsca nabierają szczególnego znaczenia. Uczą pokory wobec historii i odpowiedzialności za krajobraz kulturowy, który jest nie tylko zapisem przeszłości, ale też przestrzenią wspólnoty. Zachowanie ich i zrozumienie ich symboliki to forma ochrony niematerialnego dziedzictwa, które coraz trudniej uchwycić w szybko zmieniającym się świecie.
Projekt „Wiejskie przykościelne cmentarze pogranicza polsko-czeskiego w krajobrazie województwa dolnośląskiego” trwa nadal. Zespół badawczy prowadzi kolejne inwentaryzacje, dokumentację fotograficzną i analizy krajobrazowe, a także upowszechnia wyniki badań poprzez publikacje, udział w konferencjach, wystawy, wykłady i spotkania popularyzujące tematykę sacrum w krajobrazie.
– Bo pamięć, to nie tylko wspomnienie o przodkach, to także świadomość współistnienia. To cicha obecność tych, którzy żyli obok nas, choć mówili innym językiem i modlili się w inny sposób. To pomost między przeszłością a teraźniejszością, między człowiekiem a krajobrazem, który wciąż opowiada tę samą historię o wspólnym losie i o potrzebie trwania – podkreślają naukowczynie z UWr.
Projekt „Wiejskie przykościelne cmentarze pogranicza polsko-czeskiego w krajobrazie woj. Dolnośląskiego” jest finansowany przez Ministerstwo Edukacji i Nauki, Program Nauka dla Społeczeństwa, obszar badawczy: Humanistyka-Społeczeństwo-Tożsamość ; przyznana kwota na badania: 485 978, 00 PLN.
Więcej o projekcie na stronie projektu, w tekście „Krajobrazy sakralne historią pisane – projekt naukowy” oraz na Facebooku.
Data Publikacji. 30.10.2025
Dodane przez: M.J.
