Czy Ziemia jest płaska?
Skąd wiemy, jaki kształt ma Ziemia? O tym że Ziemia na pewno jest kulą wiedziano już w starożytności. W szkołach uczymy się, że ma kształt kulisty. Rozglądając się jednak wokół widzimy tylko niewielki jej fragment. Nie ogarniamy wzrokiem jej całości. A może jest płaska?
Pierwszym wskazaniem że jednak nie, jest efekt horyzontu. Rozglądając się wokół widzimy tylko miejsca do pewnej odległości. Jeśli wespniemy się na jakieś wzgórze lub wieżę będziemy widzieć dalej. To oznacza że Ziemia musi być wypukła.
Co moglibyśmy zobaczyć z Wrocławia, gdyby Ziemia była płaska? Każdy mieszkaniec Wrocławia wie, że przy dobrej pogodzie widzimy na południowym horyzoncie masyw Ślęży. Gdyby Ziemia była płaska, na zachód od Ślęży widzielibyśmy także tylko nieco niższe Karkonosze. Patrząc na południowy wschód widzielibyśmy bez problemu Babią Górę i wystające ponad nią Tatry. Rzeczywistość jest inna. Karkonosze można zobaczyć z Wrocławia, jednak ledwie wystają ponad horyzont. O dostrzeżeniu Babiej Góry i Tatr mowy nie ma. Ziemia jest wypukła i jej kształt nie pozwala zobaczyć odległych miejsc, nawet tak wysokich jak Tatry.
Może jednak Ziemia nie jest kulą, a tylko wypukłą skorupą gigantycznego żółwia? Odpowiedź na tę kwestię od dawna znamy dzięki obserwacjom zaćmień Księżyca. Zaćmienia te pojawiają się wyłącznie podczas pełni, gdy Księżyc jest po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce. Księżyc wtedy ma szanse wejść w cień Ziemi. Widzimy wtedy kształt cienia Ziemi na tarczy Księżyca. Ten cień zawsze jest fragmentem koła wyraźnie większego niż sam Księżyc. Gdyby Ziemia była płaska, to podczas zaćmień wypadających zaraz po zachodzie Słońca, lub tuż przed świtem musielibyśmy widzieć cień o innym kształcie. Widzimy wtedy bowiem kształt Ziemi oświetlanej z boku.
Jednak podczas żadnego zaćmienia nie widzimy innego kształtu cienia Ziemi niż kołowy. Istnieje tylko jedna bryła, która oświetlana z dowolnego kierunku daje kolisty cień. Jest nią kula. To rozumieli już doskonale starożytni, a wy sami możecie ten efekt dostrzec własnymi oczami.
Nie wierzcie w mity, zaufajcie nauce!
Dr Paweł Preś
Dr Paweł Preś jest absolwentem astronomii Uniwersytetu Wrocławskiego, na którym w 1997 r. uzyskał również tytuł doktora. Pracuje w Instytucie Astronomii, gdzie zajmuje się aktywnością rozbłyskową Słońca i innych gwiazd późnych typów widmowych. Z pasją promuje naukę i tłumaczy zjawiska dotyczące ciał niebieskich i Wszechświata.
