Debata akademicka o Bliskim Wschodzie (streszczenie oraz zapis audio)
Eksperci z Uniwersytetu Wrocławskiego dr Jagoda Budzik, dr Ewa Górska, dr hab. Barbara Kowalczyk, prof. Jarosław Jarząbek i dr Paweł Wróblewski wzięli udział w dwugodzinnej debacie poświęconej aktualnej sytuacji na Bliskim Wschodzie. Rozmowę o genezie i okolicznościach konfliktu izraelsko-palestyńskiego moderowała prof. Patrycja Matusz, prorektorka UWr. ds. umiędzynarodowienia.
We wtorek, 30 października, w sali W. Świdy na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii wśród publiczności zasiedli m.in. prof. Robert Olkiewicz, Rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, który był inicjatorem i patronem debaty oraz prorektor ds. studenckich dr Łukasz Prus i jego poprzednik – prof. Maciej Cesarz, dziekan WPAE prof. Jacek Przygodzki, studenci, wykładowcy i goście spoza UWr zainteresowani tematyką debaty.
W czterech turach panelu eksperci mówili głównie o sytuacji w Izraelu i Strefie Gazy po 7 października 2023 r., o zadaniach społeczności i organizacji międzynarodowych, polityce migracyjnej odnoszącej się do osób z Bliskiego Wschodu, formach wsparcia osób dotkniętych działaniami zbrojnymi, o autonomii uczelni w Izraelu i Gazie, wolności akademickiej i ograniczeniach w dostępie do edukacji, formach współpracy z uczelniami, a także o roli prawa międzynarodowego oraz religii w konfliktach zbrojnych. Nie mogło zabraknąć pytań i rozmów z publicznością, wśród której byli także studenci okupujący budynek przy ul. Szewskiej (m.in. w obronie Wolnej Palestyny).
Oto kilka fragmentów debaty. Na końcu publikacji znajduje się PEŁNY ZAPIS AUDIO Z WYDARZENIA.
Na początku dr Jagoda Budzik zdefiniowała „syjonizm” jako – z jednej strony – ruch narodowy rodzący się w odpowiedzi na gwałtowną falę antyżydowskiej przemocy, która przetoczyła się przez XIX-wieczną Europę, a z drugiej – niejako równolegle – rodzący się wraz z innymi europejskimi ruchami.
Finałem było ulokowaniem państwa Izrael na terenach Palestyny.
O wysiedlaniu i trudnej sytuacji ludności palestyńskiej na tych terenach mówiła dr Ewa Górska: – Ludność palestyńska musiała uciekać przed czystkami etnicznymi, które są bardzo dobrze opisane również przez historyków izraelskich.
Zwracała uwagę m.in. na to, że Izrael do tej pory wykorzystuje przepisy osmańskie dotyczące ziemi, mówiące o tym, że jeśli nie jest uprawiana przez 10 lat przez właściciela, to przechodzi na własność państwa. – Bardzo łatwo tego dokonywać praktycznie, ponieważ Izrael utrudnia dostęp do własnej ziemi.
Palestyńczycy od lat 50. XX wieku stali się narodem domagającym się swojej niepodległości i niepodległego państwa.
Dr Paweł Wróblewski pytany o znaczenie religii w tej wojnie, stwierdził, że jest ona przez polityków wykorzystywana instrumentalnie. – Polityka sięgająca brutalnie po narzędzia religijne, próbująca przekształcać i uruchomić najgorsze stereotypy związane z religiami, wykorzystująca wzajemny strach. Ten strach, pozwolę sobie zauważyć, ma genezę w braku edukacji, braku autentycznych postaw, tożsamości, które w punkcie wyjścia wskazują na to, że muszą znać tą drugą stronę. Tak więc brak dyskursu tożsamościowego, unikanie pewnych wspólnych inicjatyw stoi u podłoża tej wojny czy też ludobójstwa.
Nie mogło zabraknąć w rozważaniach tematu roli Holokaustu w powstaniu państwa Izrael.
Dr Jagoda Budzik zauważyła, że działania zmierzające w kierunku utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie są chronologicznie wcześniejsze niż Holokaust. Z drugiej jednak strony zagłada Żydów niewątpliwie miała wpływ na czas i formę utworzenia tego państwa: – Po zakończeniu II wojny światowej, po wyzwoleniu obozów koncentracyjnych, ci, którzy ocaleli, stanęli w obliczu potężnego dylematu: co dalej? Część z nich chciała pozostać w Europie. Część polskich Żydów w pierwszym odruchu chciała po prostu wrócić do swoich domów. Natomiast tutaj rola europejskich społeczeństw jest dosyć istotna i moim zdaniem niemożliwa do pominięcia. Lokalne europejskie społeczności dosyć niechętnie patrzyły na powrót ocalałych Żydów. Część z nich zatem nie chciała tutaj zostawać i okazało się, że mamy w Europie setki tysięcy uchodźców, dla których trzeba było znaleźć gdzieś miejsce.
Zatem europejskie poczucie winy związane z tym, co spotkało Żydów w trakcie II wojny światowej, również było bardzo istotnym czynnikiem osadnictwa w Palestynie.
Prof. Jarosław Jarząbek mówił o wymiarze politycznym konfliktu. Bardzo ważną kwestią jest też pozycja międzynarodowa współczesnego Izraela, ale również wewnętrzne konflikty w tym kraju.
Konkluzja jest taka, że państwo Izrael nie dopuszcza do siebie krytyki. Również prawo międzynarodowe bywa nieskuteczne w przypadku działań wobec ludności cywilnej.
Z kolei Palestyna szuka sojuszników na arenie międzynarodowej. A tym czasem jak postrzegani są Palestyńczycy i dlaczego islam jest automatycznie kojarzony z terroryzmem? – O tym, że wśród Palestyńczyków są chrześcijanie, którzy tak samo podlegają okupacji, chyba nikt nie mówi – zwracała uwagę dr Górska. – Nie usłyszymy o protestach pokojowych, nie usłyszymy o tym, że w 2018 roku w Gazie był wielki marsz powrotu, kiedy tysiące Palestyńczyków pokojowo protestowało pokojowo i osób rannych – najczęściej postrzelonych w rzepki, żeby ich okaleczyć na długo – było ponad 23 tysiące.
Prof. Jarząbek poruszył kwestię Hamasu. – Narasta ogromna złość na Hamas, bo Hamas bezpośrednio jest dzisiaj winny za sytuację w jakiej Palestyńczycy się znajdują. No oczywiście wiadomo, że tych wszystkich rzeczy dokonuje Izrael, ale atak Hamasu to zapoczątkował, i Palestyńczycy zdają sobie z tego sprawę.
Mówiono podczas debaty o sposobach bojkotu izraelskich uczelni, ale i o pomocy palestyńskim akademikom. – Nie ma budynków, uniwersytetów, zburzono, zniszczono wszystkie. Natomiast akademicy są – mówiła dr Ewa Górska. – Odbywają się obrony prac magisterskich, licencjatów, wykłady na żywo i online, w namiotach, w innych budynkach. Cały czas lokalni akademicy starają się działać i podtrzymać tę działalność edukacyjną, naukową, dydaktyczną. To, o co proszą, to jest solidarność z nimi, deklaracje co do odbudowywania uniwersytetów. To jest wsparcie w prowadzeniu wykładów, na przykład w języku angielskim. To jest oferowanie stypendiów dla studentów pozostających na miejscu i będą uczestniczyć w zajęciach online jeśli umożliwią to warunki techniczne.
Z kolei jak definiować izraelski uniwersytet? Czy mówimy o uniwersytetach, które znajdują się na terytorium Izraela, czy również o uniwersytetach, które znajdują się na Zachodnim Brzegu? Czy powinniśmy rozróżniać ich status? – Nie powinniśmy lekceważyć faktu, że duża część badań, na których opiera się dzisiejsza krytyka działań Izraela, została przeprowadzona na izraelskich uniwersytetach – zwracała uwagę dr Górska.
W kontekście pomocy dla studentów z Palestyny do rozmowy włączył się Rektor UWr prof. Robert Olkiewicz. Powiedział, że uczelnia może zaoferować młodzieży palestyńskiej miejsca na studiach oraz pomoc materialną.
– Wysłałem list do Pana Ambasadora Państwa Palestyńskiego w RP, w którym zaoferowałem dodatkową pomoc dla młodzieży palestyńskiej, m.in. obniżkę czesnego za studia na kierunkach anglojęzycznych oraz miejsca w akademiku (obniżenie opłaty za akademik do 50%).
W debacie prowadzonej przez prof. Patrycję Matusz, prorektorkę UWr ds. umiędzynarodowienia 30.10.2024, udział wzięli:
dr Jagoda Budzik, adiunktka w Katedrze Judaistyki im. Tadeusza Taubego, Wydział Neofilologii UWr. Badawczo interesuje się tematyką Zagłady i pamięci o niej, literaturą hebrajską i kulturą izraelską.
Czytaj też: https://uwr.edu.pl/nasi-mlodzi-naukowcy-z…/
dr Ewa Górska, Wydział Prawa i Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Inkubator Doskonałości Naukowej – centrum Digital Justice.
Specjalizuje się w socjologii prawa i w prowadzeniu badań empirycznych nad prawem, ale tematy Jej badań wiążą się z islamem i światem arabskim. Zajmowała się m.in. zwyczajowym prawem arabskim, krytyczną geografią prawa na przykładzie Palestyny, kwestiami bioetycznymi we współczesnym prawie muzułmańskim oraz orientalizmem i stereotypami w polskim prawie, szczególnie orzecznictwie. Na Uniwersytecie Wrocławskim będzie kierować grantem Sonata, w którym przyglądać się będzie temu jak islam jest prezentowany w orzecznictwie trybunałów europejskich, ale także sprawdzać, jak w prawie europejskim rozumiana jest religijność i sekularyzm.
Czytaj też: https://uwr.edu.pl/kiedy-pasja-przeklada-sie-na-sukcesy/
prof. Jarosław Jarząbek pracuje w Instytucie Instytut Studiów Międzynarodowych i Bezpieczeństwa Uniwersytetu Wrocławskiego. W pracy badawczej zajmuje się polityką bezpieczeństwa, systemami politycznymi i siłami zbrojnymi państw Bliskiego Wschodu, a także konfliktem izraelsko-palestyńskim. Stypendysta Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta. Koordynator programu Erasmus Mundus Global Studies w ISM UWr.
Zobacz też (tło konfliktu): https://uwr.edu.pl/konflikt-izraelsko-palestynski/
dr hab. Barbara Kowalczyk pracuje w Zakładzie Porównawczej Administracji Publicznej, w Instytucie Nauk Administracyjnych Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Jest prodziekanem ds. kształcenia. Jej zainteresowania badawcze to prawo imigracyjne i azylowe, administracja porównawcza, europejskie prawo administracyjne. Radczyni prawna, uczestniczka Forum Konsultacyjnego EASO (Europejskiego Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu, obecnie Agencji UE ds. Azylu).
dr Paweł Wróblewski, pracuje w Instytut Filozofii Uniwersytetu Wrocławskiego na Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie kieruje Pracownią Badań Prognostycznych nad Przemianami Religijnymi. Historyk idei i filozof religii, ekspert w zakresie mediacji międzyreligijnych i analizy środowiska bezpieczeństwa w kontekście religijnym (sytuacje kryzysowe i konflikty na tym tle), ma doświadczenie biegłego sądowego w sprawach karnych na tle wyznaniowym.
Oprac. Katarzyna Górowicz-Maćkiewicz, Jacek Antczak
Fotorelacja Paweł Piotrowski
