Edukacja w XVII i XVIII wieku
Orbis Sensualium Pictus to niezwykłe dzieło, które zrewolucjonizowało edukację w XVII wieku. Mowa bowiem o jednej z pierwszych encyklopedii napisanej przez Jana Amosa Komeńskiego w 1658 roku, która uczyła podstawowych pojęć i czyniła naukę bardziej przystępną i angażującą.
Starodruk, znany również jako „Świat w obrazach”, składała się z 150 rozdziałów, z których każdy ilustrował różne aspekty życia i świata – od przyrody, poprzez rzemiosło, aż po zagadnienia religijne. Każdy rozdział zawierał obrazek wraz z opisem w kilku językach, co sprawiało, że encyklopedia była również narzędziem do nauki języków.
Dzięki Orbis Sensualium Pictus Komeński wprowadził nowy sposób myślenia o edukacji, w której obrazy odgrywają kluczową rolę w procesie uczenia się. Jego podejście, w którym połączono tekst z ilustracjami, położyło fundament pod nowoczesną dydaktykę wizualną, wpływając na kształtowanie się przyszłych metod nauczania.
Historia tej księgi jest ściśle związana z jej autorem, czeskim pedagogiem, filozofem i teologiem, który jest powszechnie uznawany za „ojca nowoczesnej edukacji”.
Jan Amos Komeński (1592-1670) był jednym z najbardziej wpływowych pedagogów swojej epoki. Jego idee edukacyjne były nowatorskie, a podejście do nauczania radykalnie różniło się od metod tradycyjnych. Komeński wierzył, że edukacja musi być dostępna dla wszystkich, a nauka powinna opierać się na bezpośrednim doświadczeniu oraz obserwacji świata.
W czasach Komeńskiego edukacja była zarezerwowana dla elit, a metody nauczania opierały się głównie na zapamiętywaniu tekstów łacińskich. Dzieci uczono poprzez powtarzanie, co często prowadziło do niezrozumienia materiału.
Orbis Sensualium Pictus został opublikowany po raz pierwszy w 1658 roku w Norymberdze, w Niemczech. Książka była rozwinięciem wcześniejszego dzieła Komeńskiego – Janua Linguarum Reserata. Orbis Sensualium Pictus miało na celu ułatwienie nauki języków obcych poprzez zestawienie terminów w różnych językach i dołożenie ilustracji, które czyniły nauczanie bardziej intuicyjnym oraz przystępnym.
Każda strona książki zawierała dwa segmenty: obrazki lub opisy w kilku językach – najczęściej po łacinie i w języku ojczystym ucznia. Ryciny przedstawiały sceny z życia codziennego, przyrodę, rzemiosła, a także abstrakcyjne pojęcia, takie jak dusza, Bóg, czy cnoty moralne. Dzięki temu dzieci mogły lepiej zrozumieć znaczenie nowych słów poprzez skojarzenie ich z ilustracjami.
Orbis Sensualium Pictus szybko zdobył popularność w Europie i stał się jednym z najważniejszych podręczników w edukacji dzieci w XVII i XVIII wieku. Był wielokrotnie tłumaczony na różne języki, w tym na angielski, francuski, niemiecki, włoski czy węgierski.
Prezentowany egzemplarz o sygn. OSD 308422 Orbis Sensualium Pictus, to wrocławskie wydanie z roku 1667.
Publikacja ta była ilustrowana i wielojęzyczna, opatrzona pięknym frontyspisem pełnym symbolicznych odniesień do świata przedstawionego w starodruku.
Dzieło to pozostaje jednym z najważniejszych w historii edukacji. Jego wpływ można dostrzec w rozwoju podręczników szkolnych, które coraz częściej zaczęły korzystać z ilustracji jako narzędzia wspomagającego naukę.
Tekst: pracownicy Czytelni Zbiorów Specjalnych, Biblioteka Uniwersytecka.
