Gaia22dkvLb – planeta z perspektywami na przyszłość
Wyobraźmy sobie odległą gwiazdę, która działa jak kosmiczne szkło powiększające, uginając i wzmacniając światło z jeszcze bardziej odległej gwiazdy znajdującej się bezpośrednio za nią. Ta fascynująca sztuczka grawitacji nazywana jest mikrosoczewkowaniem grawitacyjnym i pomaga astronomom dostrzec mikrosoczewkujące planety, które w przeciwnym razie mogłyby pozostać ukryte. Kiedy planeta krąży wokół gwiazdy-soczewki, w zmianach blasku gwiazdy źródła obserwujemy charakterystyczną wyraźną sygnaturę, którą nazywamy sygnałem planetarnym (ang. planetary signal).
Ostatnie badania skupiają się na Gaia22dkvLb, nowo odkrytej egzoplanecie znalezionej dzięki mikrosoczewkowaniu przez międzynarodowy zespół naukowców, którego członkiem jest mgr Przemysław Mikołajczyk z Instytutu Astronomicznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Egzoplanetę Gaia22dkvLb można również obserwować za pomocą techniki pomiaru prędkości radialnych – czegoś rzadko osiągalnego dla tych mikrosoczewkujących światów.
Planeta z perspektywami na przyszłość
W tym konkretnym przypadku Gaia22dkvLb została wykryta, ponieważ jej gwiazda macierzysta na krótki czas powiększyła światło odległej gwiazdy tła. Obserwacje z obserwatorium Gaia (teleskop kosmiczny Europejskiej Agencji Kosmicznej) i naziemne obserwacje pozwoliły naukowcom zidentyfikować sygnaturę mikrosoczewkowania planety. Mgr Przemysław Mikołajczyk jest członkiem zespołu BHTOM.space, który obserwował zjawisko mikrosoczewkowania. W zespole odpowiedzialny jest za rozwój oprogramowania CCDPhot służacego do automatycznej fotometrii pól gwiazdowych.
To, co sprawia, że Gaia22dkvLb jest szczególnie ekscytująca, to fakt, że jej gwiazda macierzysta znajduje się stosunkowo blisko i jest jasna w porównaniu z innymi podobnymi zjawiskami, co sprawia, że znajduje się ona w zasięgu metody prędkości radialnych (RV).
Technika RV, to samo podejście, które w przeszłości odkryło wiele egzoplanet wokół gwiazd podobnych do Słońca, mierzy niewielkie wahania w ruchu gwiazdy spowodowane przez orbitującą planetę. Zwykle planety mikrosoczewkujące są niezwykle trudne do śledzenia metodami prędkości radialnych, ponieważ ich gwiazdy są słabe, odległe lub nie nadają się do długoterminowego monitorowania w skutek niefortunnego położenia na nocnym niebie. Jednak gwiazda macierzysta Gaia22dkvLb może być na tyle jasna, że pomiar prędkości radialnych będzie możliwy, dając astronomom rzadką szansę na zebranie dodatkowych danych na temat mikrosoczewkującej planety.
Dlaczego to ma znaczenie
Technika mikrosoczewkowania zazwyczaj daje jedynie podstawowe dane o planecie, takie jak proporcję jej masy do masy gwiazdy macierzystej oraz przybliżoną odległość do układu. Z kolei pomiary prędkości radialnych pozwalają ujawnić znacznie szerszy wachlarz informacji, w tym rzeczywistą masę obiektu, okres orbitalny czy dodatkowe cechy, które razem kreują pełniejszy obraz. Zastosowanie metody prędkości radialnych w celu potwierdzenia Gaia22dkvLb byłoby przełomem, łączącym dwie kluczowe techniki wykrywania planet i wzbogacającym naszą wiedzę o powstawaniu układów planetarnych w różnych warunkach.
Rzut oka na obce światy
Badanie to ilustruje rozwijającą się granicę odkrywania i charakteryzowania egzoplanet. Mikrosoczewkowanie umożliwia spojrzenie na światy krążące wokół gwiazd w całej galaktyce, czasami oddalone o tysiące lat świetlnych. Jeśli Gaia22dkvLb okaże się dostępna do obserwacji z prędkością radialną – co zostanie ustalone podczas dalszych badań zespołu – może stać się jedną z niewielu planet mikrosoczewkowania, w przypadku których możemy dowiedzieć się znacznie więcej niż tylko blip w jasności odległej gwiazdy – oferując astronomom bogatszą historię obcego świata ukrytego w Drodze Mlecznej.
W badaniach wykorzystano także dane spektroskopowe pochodzące z telekopu SALT (ang. South African Large Telescope), w którym swoje udziały posiada także Rzeczpospolita Polska.
Udział w badaniach P. J. Mikołajczyka wsparty został ze środków projektu OPTICON-RadioNet Pilot finansowanego przez program innowacji i rozwoju Unii Europejskiej Horizon 2020 (umowa grantowa nr 101004719).
Źródło: Wydział Fizyki i Astronomii UWr.
Dodane przez: E.K.
Data publikacji: 21.02.2025 r.
