Narodowy Program Rozwoju Humanistyki – granty dla badaczy z naszej uczelni
Trzy projekty naszych naukowców uzyskały finansowanie w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Konkurs Fundamenty (nr 13). Serdecznie gratulujemy!
– „Obraz Rzeczypospolitej w europejskich dziełach geograficznych i historycznych w XVIII w. i jego staropolska recepcja”. Kierownikiem projektu jest dr hab. Filip Wolański prof. UWr z Instytutu Historycznego, a kwota przyznana na jego realizację to 1 020 904,00 zł.
– „W obliczu zagrożenia. II Rzeczpospolita i jej społeczeństwo lat 1935-1939 w świetle sprawozdań wojewodów województw centralnych”. Kierownikiem projektu jest prof. Piotr Cichoracki z Instytutu Historycznego, a kwota przyznana na jego realizację to 2 908 533,36 zł.
– „Filozofia dla Polski” – to projekt, którego kierownikiem jest prof. Radosław Kuliniak z Instytutu Filozofii, a kwota przyznana na realizację to 1 004 074,00 zł.
Kierownicy o swoich projektach
Prof. Filip Wolański o projekcie: „Obraz Rzeczypospolitej w europejskich dziełach geograficznych i historycznych w XVIII w. i jego staropolska recepcja”.
Pomysł projektu zrodził się w związku z poszukiwaniami związków pomiędzy zachodnioeuropejską a staropolską myślą geograficzną. Ważną inspiracją były również możliwości, które stwarzają narzędzia współczesnej humanistyki cyfrowej z całym bogactwem rozwiązań niewykorzystywanych jeszcze w Polsce do badania tego rodzaju problematyki.
W projekcie zaplanowano przeprowadzenie badań obrazu Rzeczypospolitej w europejskich dziełach geograficznych i historycznych pisanych w XVIII w. oraz recepcja tego rodzaju ujęć w staropolskiej myśli geograficznej i historiografii od początku epoki saskiej w 1697 r. do upadku państwa polsko-litewskiego w 1795 r. Przedmiotem badań będzie piśmiennictwo pochodzące z Francji, obszaru Rzeszy Niemieckiej, Włoch oraz Wielkiej Brytanii, które stanowiło inspirację i wzór dla staropolskich autorów. Wyniki badań umożliwią nakreślenie najważniejszych elementów obrazu Rzeczypospolitej w piśmiennictwie europejskim w XVIII w., oraz identyfikacja źródeł transferu wiedzy do piśmiennictwa staropolskiego. W bazie danych zebrane zostaną odpowiednio skategoryzowane informacje na temat Rzeczypospolitej (antroponimy, toponimy itp.) oraz źródła ich pochodzenia. W projekcie wykorzystane zostaną metody badawcze związane z humanistyką cyfrową. Wynika to z konieczności prowadzenia badań wymagających zastosowania metod przetwarzania dużej liczby tekstów. Stąd potrzeba przetworzenia i uzyskanie tekstu w formie nadającej się m.in. do maszynowej analizy języka.
Obraz Rzeczypospolitej kreowany w europejskim piśmiennictwie geograficznym i historycznym stanowił zjawisko wspólne dla kultury piśmiennej całego kontynentu. Nie oznacza to jednak jego uproszczonej unifikacji. Realizacja projektu umożliwi wskazanie wspólnych cech w dyskursie dotyczącym Rzeczypospolitej oraz istniejących w nim różnic. Umożliwi poznanie całego bogactwa ujęć, które określały postrzeganie Rzeczypospolitej w różnych kategoriach jako np.: państwa w stanie anarchii, ale także przedmurza chrześcijaństwa czy wzoru republikanizmu. W konsekwencji pozwoli to na podjęcie poszukiwań wzajemnych inspiracji i wpływów między różnymi kręgami myśli europejskiej oraz ich relacji ze środowiskami staropolskimi.
Zespół realizujący projekt tworzą naukowcy z Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Gdańskiego oraz Radboud Universiteit w Nijmegen. W projekcie bierze udział sześcioosobowy zespół, w którym, obok doświadczonych badaczy, swoje umiejętności szlifować będą młodzi historycy, w tym jedna doktorantka. Oprócz Polaków w zespole znalazł się historyk z Holandii. Projekt realizowany będzie we współpracy z Zakładem Atlasu Historycznego Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.
Prof. Piotr Cichoracki o projekcie „W obliczu zagrożenia. II Rzeczpospolita i jej społeczeństwo lat 1935-1939 w świetle sprawozdań wojewodów województw centralnych”.
Projekt zakłada opracowanie, przygotowanie do publikacji i wydanie (druk oraz postać cyfrowa) periodycznych sprawozdań wojewodów 6 województw centralnych II Rzeczypospolitej (białostockie, warszawskie, kieleckie, lubelskie, łódzkie, krakowskie) za lata 1935-1939. Dokumenty przewidziane do edycji dzielą się na trzy kategorie: 1) miesięczne sprawozdania z życia politycznego (polskiego i mniejszości narodowych) oraz z ruchu wyznaniowego; 2) miesięczne sprawozdania ze stanu bezpieczeństwa (uwzględniające przestępczość polityczną i pospolitą) oraz z aktywności ruchu zawodowego; 3) półroczne sprawozdania z działalności organizacji społecznych.
Wskazany, łączny zakres zawartości wszystkich kategorii sprawozdań wojewodów powoduje, że ten typ źródeł daje najpełniejszy obraz funkcjonowania społeczeństwa II RP, będąc często jedynym świadectwem jego niektórych przejawów. Jego kluczowym atutem jest – w zamierzeniu możliwie kompletna – rejestracja przejawów legalnej aktywności społecznej oraz uchwycenie działań skierowanych przeciwko państwu polskiemu. Prócz niespotykanej w innych źródłach z epoki wszechstronności informacji, sprawozdania cechują się wysokim stopniem obiektywizmu, zostały bowiem stworzone na wewnętrzny użytek administracji państwowej.
Celem projektu jest udostępnienie i upowszechnienie jednolicie opracowanych pod względem naukowym archiwaliów obejmujących swoim zasięgiem około 40 % terytorium II RP oraz w sposób usystematyzowany rejestrujących aktywność około 45 % jej obywateli w ostatnich latach Polski niepodległej.
W skład zespołu projektu wejdą 24 osoby. Reprezentują one 7 ośrodków: Białystok, Kalisz, Kraków, Lublin, Opole, Toruń, Warszawę oraz Wrocław.
Jako efekt końcowy projektu przewidziano:
– Serię 30 tomów, zawierających opracowane naukowo i zindeksowane sprawozdania wojewodów 6 województw centralnych z lat 1935-1939. Na każdy tom będzie się składał roczny komplet periodycznych sprawozdań wszystkich kategorii dla jednego województwa. Planowana objętość serii wynosi około 1 100 arkuszy wydawniczych;
– Wieloskładnikowy moduł dydaktyczno-edukacyjny;
- Wariant cyfrowy wszystkich utworów udostępniony w formule Open Acces w ramach Repozytorium UWr oraz kanałów informacyjnych uczelni.
Prof. Radosław Kuliniak o projekcie badawczym „Filozofia dla Polski”.
Projekt jest jednym z zadań badawczych prowadzonych w Centrum Badawczym Ingarden, prężnie działającej jednostce Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Wrocławskiego.
Celem projektu jest przeprowadzenie badań nad nieznanymi dotąd archiwaliami wybitnego polskiego filozofa Kazimierza Twardowskiego.
Twardowski pod koniec XIX wieku stanął na czele filozoficznego ruchu odrodzeniowego we Lwowie. Hasłem jego stało się zawołanie: „Służyć ojczyźnie przez filozofię”. Plan ten filozof zaczął realizować, gdy został powołany na katedrę filozofii lwowskiego uniwersytetu. W porozumieniu z Władysławem Weryhą z ośrodka warszawskiego założył czasopisma „Przegląd Filozoficzny” (1897) i „Ruch Filozoficzny” (1911). Był spiritus movens powstania Polskiego Towarzystwa Filozoficznego (1904) i Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (1907). Prowadził rozległą działalność społeczną i edukacyjną. Przewodniczył ponadto licznym polskim instytucjom i funduszom pomocy społecznej. Był wojennym rektorem lwowskiego uniwersytetu, a także członkiem lwowskiej Straży Obywatelskiej w trakcie walk polsko-ukraińskich. Zasłynął, dając mowy i wykłady patriotyczne dla żołnierzy i ludności cywilnej we Lwowie oraz w innych miastach Galicji. Podnosił niestrudzenie świadomość narodową Polaków.
Projekt „Filozofia dla Polski” opiera się na odnalezionych i zupełnie nieznanych materiałach archiwalnych, na które natrafiliśmy we Lwowie i Warszawie. Dotyczą one działalności społecznej Twardowskiego. Zebrane teksty oraz korespondencja świadczą o daleko posuniętym zaangażowaniu patriotycznym Twardowskiego w działania mające przywrócić Polsce po latach zaborów długo wyczekiwaną wolność. Odkryty przez nas materiał zainspirował nas do podjęcia w tym obszarze dalszych prac. Dotyczy on okresu niezwykle ciekawego, a dążenia Twardowskiego do odzyskania przez Polskę niepodległości i jego zaangażowanie w ten proces filozofii, stanowią obszar do końca jeszcze nie zbadany.
Naszym celem jest analiza tych materiałów oraz wydanie ich drukiem i online. Zamierzamy napisać także monografię o działalności społecznej Kazimierza Twardowskiego. Pracować będziemy nad odnalezionymi tekstami autobiograficznymi Profesora, sprawozdaniami wiedeńskimi, nieznanymi mowami patriotycznymi (między innymi nad tą „O narodzie”, wygłoszoną w oparciu o tekst Hume’a), materiałami z archiwaliów pozostawionych przez osiadłą we Wrocławiu jego uczennicę, Helenę Słoniewską oraz korespondencją Profesora z wybitnymi filozofami i psychologami. Mamy nadzieję, że w wyniku realizacji projektu działalność społeczna Twardowskiego stanie się bardziej dostępna dla szerszej publiczności, a przedstawione prace poszerzą naszą wiedzę o nowe ustalenia. Łączy się to w znacznej mierze z utrzymaniem pamięci historycznej o tamtych trudnych dla nas, Polaków, czasach.
Wykonawcami projektu są osoby wchodzące w skład lub związane z Centrum Badawczym Ingarden. Członkami zespołu badawczego są filozof prof. dr hab. Radosław Kuliniak (Uniwersytet Wrocławski, kierownik projektu), historyk dr Mariusz Pandura (Uniwersytet Wrocławski) oraz bibliotekoznawca Łukasz Ratajczak (Uniwersytet Warszawski). Jest to zespół doświadczony, od lat prowadzący badania w zakresie historii filozofii, odnajdujący, analizujący i publikujący najczęściej trudne w odczytaniu materiały archiwalne. W dorobku naukowym zespołu znajduje się niemal 30 monografii powstałych w przeciągu kilku ubiegłych lat oraz wiele innych publikacji. W realizacji grantu uczestniczyć będzie także dr Joanna Giel (Uniwersytet Wrocławski).
************************
Przedmiotem NPRH jest finansowanie w trybie konkursowym m.in. wieloletnich projektów edycji źródeł i dokumentów, opracowań edytorskich oraz kompendiów wiedzy służących do badań nad polskim dziedzictwem kulturowym oraz monografii i studiów dotyczących zagadnień o szczególnym znaczeniu dla polskiej tożsamości narodowej. Celem NPRH jest stworzenie możliwości finansowania projektów o istotnym znaczeniu dla polityki naukowej i edukacyjnej państwa, spełniających łącznie następujące warunki:
– są oryginalnymi projektami o niewątpliwych walorach naukowych;
– mają pierwszorzędne znaczenie dla prowadzenia w przyszłości badań naukowych lub syntetyzują aktualny stan badań;
– cechują się użytecznością dla różnych dyscyplin naukowych w dziedzinie nauk humanistycznych lub dyscyplin artystycznych oraz są przydatne w dydaktyce akademickiej;
– zawierają treści humanistyczne lub stosują metody właściwe dla dziedziny nauk humanistycznych; – wymagają tworzenia i utrzymywania specjalistycznych zespołów badawczych.
Więcej na temat rozstrzygnięcia NPRH na stronie Ministerstwa Edukacji i Nauki.
Opracowanie: Katarzyna Górowicz-Maćkiewicz
