Nasi badacze i badaczki zrealizują kolejne granty SONATA
Ponad 708 mln zł przyznało NCN na realizację badań w rozstrzygniętych 27 maja 2025 roku konkursach OPUS 28 i SONATA 20. Łącznie finansowanie otrzyma 441 naukowczyń i naukowców. Wśród nich są badacze i badaczki z naszego Uniwersytetu .
Granty SONATA trafią do czterech naukowców Uniwersytetu Wrocławskiego.
Grant Sonata (895 581 zł) na projekt pn. Współczesny „Goj”. Nieżydowski inny w literaturze nowohebrajskiej otrzymała nasza badaczka z Katedry Judaistyki im. Tadeusza Taubego (Wydział Neofilologii) dr Jagoda Budzik.
Badania skupiają się na kategorii nieżydowskiego Innego, „goja”, w hebrajskiej wyobraźni literackiej XX i XXI wieku. – Ich celem jest odpowiedź na pytanie, jak kategoria ta, stworzona na użytek żydowskiej mniejszości w europejskich diasporach, funkcjonuje w realiach współczesnego Izraela, w którym Żydzi stanowią większość – wyjaśnia badaczka.
Dr Marta Kowal z Instytutu Psychologii otrzymała grant (1 168 136 zł) na badania dot. „Wpływu miłości na dobrostan psychiczny”.
Pomysł na badania pojawił się kiedy w 2007 roku archeolodzy odkryli miejsce pochówku dwóch szkieletów, datowanych na około 5 000 – 6 000 lat p.n.e. Szczątki, zidentyfikowane jako należące do mężczyzny i kobiety, wskazywały, że para obejmowała się w romantycznym uścisku. Chociaż nigdy nie poznamy historii tej neolitycznej pary, ich odkrycie pobudza wyobraźnię, przywołując obrazy miłości aż po grób. Nasza popkultura pełna jest takich ikonicznych przykładów miłości: Iliada Homera z Parysem i Heleną, średniowieczna opowieść o Tristanie i Izoldzie, Romeo i Julia Szekspira, Elizabeth i pan Darcy z Dumy i Uprzedzenia, czy Jack i Rose z Titanica. Każda z tych historii opowiada o miłości—miłości, która przekracza granice śmierci i cierpienia, miłości, która może prowadzić do konfliktów, miłości, która może niszczyć i odbierać życia, ale też miłości, która życia tworzy, wspiera rodzinę, nadaje cel i sens istnienia.
Ale miłość to nie tylko porywająca historia czy konstrukt literacki. W dwóch ostatnich badaniach, bazujących na próbie 93,158 badanych z 93 krajów, zaobserwowaliśmy, że miłość jest uniwersalnym ludzkim doświadczeniem, powszechnie uważanym za warunek konieczny długotrwałego związku. Miłość jest kluczowym czynnikiem, wpływającym na jakość i satysfakcję ze związku. Bycie w udanym związku wiąże się z lepszym samopoczuciem, mniejszym ryzykiem problemów psychicznych oraz większym poczuciem szczęścia. Natomiast konflikty w związkach romantycznych często prowadzą do rozpadu relacji, rozwodów i destabilizacji rodziny. Biorąc pod uwagę przypuszczalną centralną rolę miłości w tych kwestiach, niezbędne wydaje się pogłębienie naszej wiedzy na temat miłości jako uniwersalnego ludzkiego doświadczenia. Zaskakujące jest jednak to, jak niewielu badaczy skupiało się dotychczas bezpośrednio na badaniu miłości. Większość badań psychologicznych koncentrowała się na pokrewnych zagadnieniach, takich jak wybór partnera, satysfakcja ze związku czy jego stabilność.
Choć zjawiska te są ściśle powiązane z miłością, niektórzy badacze sugerują, że to właśnie miłość może być siłą napędową ich wszystkich. Dlatego projekt dr Kowal, składający się z trzech badań, będzie koncentrował się bezpośrednio na miłości i jej związku z dobrostanem psychicznym.
W longitudinalnym Badaniu 1 naukowcy sprawdzą, czy intensywność doświadczanej miłości oraz postrzegana intensywność miłości partnera wpływają na dobrostan psychiczny. W Badaniu 2 przeprowadzą systematyczny przegląd literatury i meta-analizę istniejących badań nad związkiem miłości i dobrostanu psychicznego. W Badaniu 3 zrealizują natomiast zakrojone na szeroką skalę badanie międzykulturowe obejmujące co najmniej 31 krajów. Zbadają uniwersalność związku miłości i dobrostanu psychicznego w różnych populacjach, jednocześnie analizując rolę czynników społeczno-kulturowych, które mogą kształtować tę zależność.
Projekt przyczyni się do poszerzenia perspektywy nauki o związkach, przesuwając uwagę z konstruktów związanych z relacjami romantycznymi, takich jak satysfakcja ze związku czy jego jakość, na miłość jako siłę napędową dobrostanu psychicznego i stabilności relacji. Poprzez analizę uwarunkowań, trajektorii oraz konsekwencji miłości w perspektywie międzykulturowej, badaczka chce poszerzyć aktualną wiedzę psychologiczną i dostarczyć wszechstronnej wiedzy na temat tego, jak miłość funkcjonuje w różnych kontekstach społecznych i kulturowych.
Dr David Osten, adiunkt w Zakładzie Teorii Grawitacji i Oddziaływań Fundamentalnych Instytutu Fizyki Teoretycznej UWr będzie realizować projekt badawczy SONATA pt. „Nowe perspektywy na modele sigma – całkowalność, geometria uogólniona i granice nielorentzowskie”, na który zostało przyznane finansowanie w kwocie 1 342 000 zł.
Kwantowa teoria pola (QFT) jest często uważana za fundamentalny język fizyki. Łączy ona dwa wcześniej odrębne obszary: nasze rozumienie przestrzeni i czasu w szczególnej teorii względności oraz opis procesów fizycznych w mechanice kwantowej. QFT jest niezwykle skuteczną konstrukcją, która stanowi podstawę zarówno naszej interpretacji eksperymentów w zderzaczach cząstek, jak i rozwoju zaawansowanych materiałów. Pomimo swoich sukcesów, QFT wciąż zmaga się z poważnymi, nierozwiązanymi problemami. Na przykład, jest dobrze rozumiana jedynie w tzw. reżimie perturbacyjnym -– uproszczonym scenariuszu, w którym oddziaływania między cząstkami są słabe. Poza tym reżimem nasze rozumienie pozostaje niekompletne. Kolejnym istotnym problemem jest to, że QFT w swojej obecnej formie wydaje się niekompatybilna z ogólną teorią względności, czyli naszą najlepszą teorią grawitacji.
Projekt skupia się na ważnej klasie kwantowych teorii pola zwanych nieliniowymi modelami sigma. Modele te odgrywają kluczową rolę w fizyce cząstek, ogólnej teorii względności, teorii strun oraz fizyce ciała stałego. Są one formułowane przy użyciu zaawansowanych pojęć matematycznych – a konkretnie metod geometrycznych – co pozwala temu samemu modelowi pojawiać się w różnorodnych kontekstach fizycznych. Jednakże, nieliniowe modele sigma znane są z tego, że bardzo trudno je rozwiązać. Główne wyzwanie leży w ich nieliniowości, która uniemożliwia rozdzielenie teorii na niezależne wyrazy „swobodne” (kinetyczne) i oddziałujące. W rezultacie, często zawodzą tu standardowe techniki, takie jak teoria zaburzeń. Konsekwentnie, modele sigma są zazwyczaj dobrze rozumiane tylko w specyficznych przypadkach, takich jak dwuwymiarowa czasoprzestrzeń lub gdy wykazują one wysoki stopień symetrii.
Projekt dra Davida Ostena ma na celu przezwyciężenie tych ograniczeń poprzez badanie modeli sigma wykraczających poza powyższe restrykcyjne założenia. Korzystając z kombinacji uznanych narzędzi (np. całkowalność) oraz nowszych podejść (np. geometrii uogólnionej i granic nierelatywistycznych), projekt dąży do zbadania modeli sigma w wyższych wymiarach oraz takich, które nie posiadają szczególnych symetrii. Oczekuje się, że prace te dostarczą nowego wglądu w nieuchwytne reżimy nieperturbacyjne kwantowej teorii pola, w których dominują silne oddziaływania. W pewnych przypadkach modele sigma w dwóch wymiarach mogą być całkowalne, co oznacza, że można je rozwiązać ściśle. W ramach projektu planuje się opracowanie nowych metod badania całkowalnych modeli, rezygnując z takich typowych założeń jak potrzeba dużej ilości symetrii.
Grant Sonata w wysokości 921 988 zł na projekt pn. „Od materiałów otwartopowłokowych do rozpoznawania molekularnego: synteza wielopierścieniowych związków aromatycznych przez cyklotrimeryzację arynów i hetarynów” trafi do dra Arseniego Borissova.
– Planujemy prowadzić badania w kierunku syntezy nowych policyklicznych związków aromatycznych posiadających właściwości takie jak zakrzywiona geometria czy paramagnetyzm. Otrzymywanie docelowych związków będzie napędzane postępami w metodologii syntezy. Będziemy poszukiwać lepszego zrozumienia kluczowej reakcji chemicznej odpowiedzialnej za konstrukcję strukturalnego rdzenia docelowych materiałów – wyjaśnia dr Borissov.
Poprzez dobór katalizatora niezbędnego w tym procesie, jak również innych warunków, naukowcy planują przeprowadzać tę reakcję z kontrolą nad powstawaniem izomerycznych produktów, selektywnie otrzymując te, które są przydatne dla dalszej syntezy. Rozszerzą również zakres zastosowania tej metody w kierunku nieużywanych wcześniej rodzajów substratów. Niektóre z docelowych cząsteczek mają charakter otwartopowłokowy: zawierają niesparowane elektrony, co prowadzi do licznych nietypowych właściwości. Zależnie od charakteru oddziaływania pomiędzy tymi elektronami, mogą one być molekularnymi magnesami, i budzą zainteresowanie ze względu na perspektywy zastosowania w spintronice. Takie materiały mają również tendencję do absorpcji światła w zakresie bliskiej podczerwieni, oraz do odwracalnej utraty bądź zyskiwania elektronów, przyjmując szereg form jonowych.
Na tej podstawie przewidywane są dalsze zastosowania w organicznej elektronice oraz jako barwniki funkcyjne. Inną kategorią przewidzianych przez badaczy celów syntezy są poliaromatyczne struktury o ujemnym zakrzywieniu. Unikatową właściwością takich cząsteczek jest zmniejszona zdolność do oddziaływania ze sobą nawzajem i tworzenia agregatów. Ta cecha skutkuje stosunkową łatwością rozpuszczania. W szczególności, znacznie ułatwia to uzyskanie rozpuszczalności w wodzie poprzez wprowadzenie do struktury hydrofilowych grup.
Można przypuszczać, że zakrzywione, nieagregujące poliaromatyczne powierzchnie rozproszone w wodzie mogą być użyte do wiązania niektórych biologicznie ważnych substancji, takich jak nukleozydy, hormony tarczycowe, hormony steroidowe, neuroprzekaźniki, czy leki interkalujące DNA. – Planujemy przygotować solubilizowane w wodzie, ujemnie zakrzywione związki poliaromatyczne i przeprowadzić doświadczenia z zakresu rozpoznawania molekularnego, żeby określić ich potencjał jako molekularnych sensorów – dodaje badacz.
Data publikacji: 05.06.2025 r.
Dodane przez: E.K.
