Archeolodzy na łamach Nature
W najnowszym numerze prestiżowego pisma „Nature” ukazał się artykuł prezentujący wyniki największych dotąd przeprowadzonych badań starożytnego DNA. Wśród autorów publikacji są naukowcy z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego – Mirosław Furmanek, Agata Hałuszko i Maksym Mackiewicz.
Autor: Michał Raińczuk
Data Publikacji: 6 sierpnia 2021
Artykuł jest efektem współpracy międzynarodowego zespołu, złożonego ze 144 genetyków, archeologów i antropologów z Europy i Stanów Zjednoczonych. Dzięki przeprowadzonym przez nich badaniom udało się stworzyć dużo bardziej subtelny obraz zróżnicowania populacji europejskich, niż było to dotąd możliwe.
– Ta wyjątkowa międzynarodowa kooperacja, łącząca genetyków, archeologów i antropologów z różnych placówek badawczych i muzealnych, jest dobrym przykładem możliwości współpracy pomiędzy często konkurującymi ze sobą najważniejszymi światowymi laboratoriami zajmującymi się starożytnym DNA – mówi dr Mirosław Furmanek z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Poprzez zaawansowane badania genomiczne, wykonane dla ok. 400 szkieletów pochodzących z różnych stanowisk w Europie, podjęto próbę wyjaśnienia zagadki związanej z pojawieniem się pomiędzy ok. 4750 a 4400 lat temu grobów wyposażonych w bardzo podobne do siebie przedmioty, które – ze względu na występujące wśród nich ekskluzywne naczynia w kształcie odwróconego dzwonu – nazywano kulturą pucharów dzwonowatych albo „fenomen pucharów dzwonowatych”.
Znaleziska te zapoczątkowały trwającą już ponad sto lat debatę: czy za ich rozprzestrzenieniem kryje się migracja ludzi na dużą skalę, a podobieństwo znalezisk wynika z istnienia wówczas „ludu pucharowego”, ściśle definiującego swoją tożsamość etniczną, czy też wynikało to z istnienia swego rodzaju „mody” na pewne typy przedmiotów luksusowych wśród ówczesnych elit społecznych. W ciągu wielu lat badań kolebkę tego zjawiska lokalizowano w różnych miejscach (np. Francja, Bliski Wschód, Egipt, Holandia czy Europa Środkowa), często wskazując na Półwysep Iberyjski, gdzie pewne elementy kultury materialnej pojawiły się najwcześniej.
Opisane na łamach „Nature” wyniki badań genetycznych wskazują, że rozprzestrzenienie się „fenomenu pucharów dzwonowatych” pomiędzy Iberią a Europą Środkową odbyło się bez znaczącego przemieszczania się ludności. Inaczej było w przypadku Wysp Brytyjskich. Tu wraz z pojawieniem się pucharów dzwonowatych pojawili się osobnicy różniący się profilem DNA od miejscowych populacji. Jak się przypuszcza, 90 proc. populacji ówczesnych Wysp Brytyjskich zastąpiły grupy przybyszów z kontynentu.
– Nasze próbki, pochodzące z kilku stanowisk z terenu Dolnego i Górnego Śląska, analizowane były w Laboratorium Davida Reicha z Wydziału Genetyki Harvard Medical School w Bostonie i wykonywane były przez zespół pod kierunkiem Davida Reicha i Iñigo Olalde – mówi dr Furmanek. – Największa liczba próbek pochodzi z niezwykle interesującego cmentarzyska kultury pucharów dzwonowatych w Kornicach, w gminie Pietrowice Wielkie, w województwie śląskim. Dla tych pochówków uzyskaliśmy również interesujące informacje dotyczące relacji rodzinnych pomiędzy niektórym zmarłymi. Zidentyfikowano ojca oraz dwójkę jego dzieci – syna i córkę.
Artykuł „The Beaker phenomenon and the genomic transformation of northwest Europe” można znaleźć na stronie internetowej pisma „Nature”.
