Z ostatniego w roku 2024 rozdania Preludia powędrowały na następujące projekty:

1.„Od spółdzielczych wspólnot po rynkowy indywidualizm – potencjał architektury postmodernistycznej na przykładzie Wrocławia” (From cooperative communities to market individualism – the potential of postmodern architecture on the example of Wrocław).

Pomysłodawcą jest Adam Pacholak (kwota finansowania 139 500 zł.)

O projekcie: – Kilka lat temu, po wielu protestach, we Wrocławiu wyburzono Solpol – ikonę polskiej architektury postmodernistycznej – opowiada Adam Pacholak. – Zainteresowanie owym stylem w ostatnich latach wzrosło – wielu przypomina o czasach młodości lub dzieciństwa, kiczowatych latach 90. i pierwszej fazy polskiego kapitalizmu, pełnej opowieści o wczesnych biznesmenach i kryminalistach. Taka nostalgiczna wizja postmodernizmu w Polsce wiąże go z neoliberalnym systemem gospodarczym, choć nie jest to jedyna możliwa interpretacja.

Postmodernizm wśród polskich architektów przejawiał się już w II poł. lat 70., jako krytyka ówczesnego masowego budownictwa i pauperyzacji jego modernistycznych idei. Poszukiwano różnych dróg wyjścia z kryzysu architektury i budownictwa – niekoniecznie ograniczających się do wizji wolnorynkowych. Zwłaszcza we Wrocławiu, osobliwa kombinacja odgórnych regulacji prawnych, dziedzictwa trudnej historii, aktywnej sceny kontrkulturowej, ogromnej szarej strefy i własnej inicjatywy mieszkańców skutkowała wysypem projektów kościołów i budynków, których skala była unikatowa na tle innych dużych miast Polski. W ich realizacji kluczowe okazało się zaangażowanie całych wspólnot – parafialnych lub spółdzielczych – a nie tylko „genialnych jednostek”.

– Po wstępnych badaniach, lata 80. zaczęły wydawać mi się zaskakująco znajome – ówczesne młode pokolenie wchodziło w dorosłość w kraju pogrążonym w kryzysie gospodarczym i politycznym, w niepewnej sytuacji międzynarodowej i z beznadziejnymi perspektywami mieszkaniowymi. Wielu z nich wzięło sprawy w swoje ręce – wspólnie. Razem budując swoje miejsca do mieszkania, modlitwy, spotykania się, do życia. Grupom tym architekci mieli do zaoferowania postmodernistyczną architekturę i urbanistykę właśnie, zrywając radykalnie z paradygmatami ówczesnego budownictwa i poszukując humanizacji przestrzeni. Wiele z postmodernistycznych obiektów we Wrocławiu ukończonych w latach 90., swe początki miało w poprzedniej dekadzie i w poprzednim systemie, zaś za ich autorami i użytkownikami stały różnorodne opinie o reformach kraju i modelach jego przyszłości. I chociaż dzisiaj, wielu z przedstawicieli tego starszego już pokolenia, ze swoistym wstydem wspomina ówczesne materiały, metody budowania, formy spółdzielcze czy samą architekturę, dostrzegam w tym niezwykłe i inspirujące modele radzenia sobie w trudnych czasach.

– Chciałbym rozpoznać najważniejsze obiekty architektury postmodernistycznej we Wrocławiu, stojących za nimi autorów (nie tylko architektów!) i ich inspiracje, oraz ich dalszą historię zderzenia z rozwijającym się wolnym rynkiem. W efekcie powinna powstać spójna narracja o architekturze lat 80. i 90. Wrocławia, dająca się porównać do innych miast w krajach postkomunistycznych i być może przełamująca popularne wyobrażenia o czasach transformacji – dodaje historyk.

2. „Weryfikacja obecności skrobi u orzęsków i badanie mechanizmów jej metabolizmu (Verification of starch presence in ciliates and examination of its metabolism mechanisms).

Pomysłodawcą jest Kacper Ludwig (kwota na realizację 197 030 zł)

– Od dzieciństwa interesowałem się systematyką organizmów żywych, a przynajmniej od czasu liceum zagadnieniami ewolucyjnymi. Na studiach I stopnia w szczególny sposób pogłębiałem wiedzę dotyczącą różnorodności protistów i endosymbiozy – procesu, w wyniku którego wolno żyjące komórki bakterii przekształciły się w mitochondria i chloroplasty eukariotów. Podczas studiów literaturowych natknąłem się na temat ewolucji skrobi i glikogenu. Często uważa się, że glikogen został zastąpiony skrobią w związku z endosymbiozą chloroplastową. Zwróciłem jednak uwagę na fakt, że w przypadku orzęsków, ważnej ekologicznie i różnorodnej grupy protistów, nikt nie przeprowadził wyczerpującej dyskusji dostępnych danych na temat ich polisacharydów zapasowych. Wstępnemu rozpoznaniu tego tematu poświęciłem zatem moją pracę licencjacką. Udało mi się znaleźć wiele przesłanek wskazujących na produkowanie skrobi przez orzęski pomimo braku chloroplastów. Obecnie planuję ostatecznie zweryfikować, czy orzęski wytwarzają skrobię i zbadać jakie są mechanizmy jej metabolizmu w tej grupie organizmów – wyjaśnia badacz.

3. „Sztuczna inteligencja i prawo do obrony – sprzymierzeńcy czy wrogowie? (AI and defence rights – friends or foes?).

To projekt Michaliny Marci (kwota 168 103 zł)

–  W ostatnim czasie przedmiotem rosnącego zainteresowania stało się wykorzystanie sztucznej inteligencji, która nie pozostaje bez wpływu także na proces karny. Użycie środków opartych na sztucznej inteligencji w procesie może niewątpliwie przynieść wiele korzyści – może przyczynić się do ograniczenia kosztów, nakładu pracy, czasu trwania procesu, a także do ujednolicenia praktyki stosowania prawa, ale jednocześnie budzi wiele wątpliwości z punktu widzenia poszanowania praw człowieka w procesie karnym, w tym prawem do obrony – mówi prawniczka.

Celem badań jest ustalenie, w jaki sposób sztuczna inteligencja może być wykorzystywana w procesie, czy takie wykorzystanie może być zgodne z prawem do obrony oraz w jaki sposób poszczególne rozwiązania mogłyby zostać wdrożone, aby zagwarantować ich proporcjonalność. Odpowiedź na pytanie „jak” w założeniu ma również doprowadzić do stworzenia pewnych wspólnych standardów aplikowalnych w ramach UE. Badania mają zatem na celu skonstruowanie ram prawnych, które zminimalizują istniejące zagrożenia, pozwolą na maksymalne wykorzystanie systemów i przyczynią się do optymalizacji wykorzystania sztucznej inteligencji w postępowaniu karnym.

4. „Charakterystyka anty-lipidowych przeciwciał IgG u pacjentów z rzutowo-remisyjną postacią stwardnienia rozsianego: właściwości fizykochemiczne oraz aktywność biologiczna” (Characteristics of anti-lipid IgG antibodies in patients with relapsing-remitting multiple sclerosis: physico-chemical properties and biological activity).

Autorka projektu to Anna Jakubiak-Augustyn (kwota 209 230 zł)

Stwardnienie rozsiane (MS) jest przewlekłą chorobą ośrodkowego układu nerwowego (OUN) o złożonym podłożu. Wieloogniskowe uszkodzenie OUN powoduje różnorodne objawy i narastającą niepełnosprawność osób dotkniętych nią. – Projekt zakłada analizę przeciwciał przeciwko bioaktywnym sfingolipidom (Cer i C1P) w próbkach surowicy i płynu mózgowo-rdzeniowego pochodzących od pacjentów z rzutoworemisyjną postacią stwardnienia rozsianego (RRMS) – wyjaśni badaczka. – Obecność i właściwości fizykochemiczne i biologiczne tych przeciwciał u pacjentów z RRMS zostaną porównane z osobami zdrowymi i pacjentami z innymi chorobami neurologicznymi (OND). Tematyka badań jest kontynuacją współpracy z dr hab. n.med. Marią Podbielską (IITD PAN) i wpisuje się w obecny nurt badań nad „składnikiem lipidowym” patogenezy SM. Jego realizacja pozwoli wyjaśnić część nierozwiązanych kwestii w tej dziedzinie.

Pomimo postępu we wczesnej diagnostyce i dostępności kilku terapii modyfikujących przebieg choroby, przebieg stwardnienia rozsianego i odpowiedź na leczenie są nadal bardzo trudne do przewidzenia i monitorowania. Trwają poszukiwania wiarygodnych biomarkerów – cząsteczek, które można by zmierzyć w płynach ustrojowych i określić ryzyko choroby, jej nasilenie i/lub przewidzieć jej skutki. Przeciwciała przeciwko bioaktywnym sfingolipidom, głównym składnikom osłonki mielinowej chroniącej i poprawiającej przewodzenie w neuronach mózgu i rdzenia kręgowego, wydają się obiecującymi kandydatami do tej roli. Przypuszcza się, że przeciwciała przeciwko ceramidom, należącym do bioaktywnych sfingolipidów, odgrywają istotną rolę w uszkodzeniu osłonki mielinowej (ostry stan zapalny), podczas gdy te skierowane przeciwko cermido-1-fosforanowi mogą być powiązane z chronicznym uszkodzeniem neuronów (neurodegeneracja) – głównymi procesami leżącymi u podstaw postępu choroby.

– W rezultacie spodziewamy się zidentyfikować określone anty-lipidowe markery specyficzne dla stwardnienia rozsianego związane z ostrym uszkodzeniem zapalnym osłonki mielinowej i/lub przewlekłym uszkodzeniem neuronów – dodaje badaczka. – Potencjalne zastosowanie kliniczne anty-lipidowych biomarkerów może wpłynąć na lepszą diagnostykę stwardnienia rozsianego (odróżnienie stwardnienia rozsianego od innych chorób neurologicznych, zwłaszcza w nietypowych przypadkach) i uważną obserwację przebiegu choroby (w celu odpowiedniej oceny choroby i dostosowania leczenia).

5. „Wzorce drapieżnictwa lęgowego w zmiennym środowisku szuwaru trzcinowego na przykładzie trzcinniczka Acrocephaplus scirpaceus” (Nest predation patterns in a highly variable habitat: the case of Eurasian Reed Warbler Acrocephalus scirpaceus)

Justyna Płóciennik otrzyma na badania 209 332 zł.

– Celem mojego projektu jest kompleksowa analiza zjawiska drapieżnictwa, zarówno w czasie jak i przestrzeni na przykładzie niewielkiego ptaka wróblowego – trzcinniczka. Środowisko życia trzcinniczka, czyli szuwar trzcinowy ulega znacznym zmianom w przeciągu sezonu lęgowego tego gatunku – mówi biolożka.

Projekt zakłada realizację czterech głównych zadań badawczych. Pierwszym z nich jest identyfikacja gatunków odpowiedzialnych za straty lęgowe u trzcinniczka, która zostanie przeprowadzona dzięki fotopułapkom zamontowanym przy gniazdach. Kolejnym celem jest analiza rozmieszczenia drapieżnictwa w czasie, zarówno w ciągu dnia, sezonu oraz między sezonami. Trzecim zadaniem jest analiza rozmieszczenia splądrowanych przez drapieżniki gniazd w przestrzeni. Ostatnim zadaniem jest zbadanie wpływu struktury roślinności, umieszczenia gniazda oraz miejsca gniazdowania w obrębie płatu siedliska, na to jakie drapieżniki plądrują gniazda trzcinniczka. Wraz z postępem sezonu lęgowego trzcina przyrasta na znaczną wysokość, a głębokość wody gwałtownie spada. W większości miejsc woda wysycha całkowicie, co potencjalnie otwiera nowe ścieżki dla drapieżników, które wcześniej nie były w stanie dotrzeć do gniazd. Tak szybkie zmiany w strukturze siedliska mogą wpływać na to jakie gatunki drapieżników plądrują gniazda trzcinniczka, co z kolei może znacząco wpłynąć na wzorce drapieżnictwa obserwowane w naszej populacji.

Pozyskane wyniki zapewnią wgląd w złożone interakcje między drapieżnikami, ofiarami i środowiskiem, zarówno w skali przestrzennej jak i czasowej. – Niewątpliwie, wyniki pozwolą nam również zrozumieć zmiany w liczebności drapieżników i ofiar w zmiennym środowisku. Biorąc pod uwagę tempo zmian, jakie zachodzą pod wpływem działalności człowieka na całym świecie badania te pozwolą również zrozumieć specyfikę zależności międzygatunkowych w gwałtownie zmieniającym się środowisku – dodaje biolożka.

6. „Ekstrema fragmentacji ze wzrostem i pokrewnych procesów” (Extremes of Growth-Fragmentations and related processes).

Tamara Frączek (kwota finansowania 138 194 zł).

Tamara Frączek o projekcie: – Jego celem jest analiza dwóch typów procesów modelujących zjawiska zachodzące w przyrodzie: procesów fragmentacji oraz spacerów gałązkowych. Procesy fragmentacji opisują, jak obiekt rozpada się na mniejsze fragmenty w miarę upływu czasu, przykładowo pękanie skorupy ziemskiej wskutek trzęsień ziemi. Z kolei spacery gałązkowe modelują dynamikę populacji, w której osobniki mogą rozmnażać się, umierać i przemieszczać, przy czym środowisko może losowo wpływać na te działania, zarówno je ułatwiając, jak i utrudniając.

Okazuje się, że te dwa modele są ze sobą ściśle powiązane, co czyni je szczególnie interesującymi do wspólnego badania. – Główne pytania, na które staram się odpowiedzieć w ramach projektu, dotyczą ich zachowania w długim horyzoncie czasowym. Przykładowo, analizuję rozmiary fragmentów powstałych w wyniku procesu fragmentacji oraz prędkość z jaką populacja się porusza – wyjaśnia badaczka.

7. „Wpływ obcego akcentu na decyzje. Badanie zachowań anglojęzycznych słuchaczy wobec dylematów moralnych przedstawionych z nienatywną wymową” (The Impact of a Foreign Accent on Decisions: Studying the Behavior of English-speaking Listeners in Response to Moral Dilemmas Presented with Non-native Pronunciation). Anna Borkowska na ten projekt otrzyma  86 259 zł. 

8. „Telurany o strukturze podwójnego perowskitu: nowe transparentne polikrystaliczne spieki ceramiczne jako efektywne emitery w zakresie IR” (Double perovskite-type tellurates: new transparent, polycrystalline ceramics as efficient emitters in IR).

Kacper Prokop (kwota 139 995 zł).

Kacper Prokop o projekcie: – W ramach mojego projektu badawczego podejmuję wyzwanie stworzenia innowacyjnych przezroczystych materiałów ceramicznych na bazie teluranów typu BaLaLiTeO₆ i BaLaNaTeO₆. Te związki, będące częścią wszechstronnej i szeroko badanej grupy perowskitów, mają ogromny potencjał, by stać się podstawą nowych rozwiązań w technologiach optycznych i laserowych.

Telurany wybrałem ze względu na ich wyjątkowe właściwości fizykochemiczne, takie jak wysoka symetria strukturalna, możliwość łatwego wprowadzania jonów metali ziem rzadkich (Nd³⁺, Yb³⁺) oraz ich niskie energie fononów, które sprzyjają przejściom radiacyjnym. Dzięki tym cechom widzę szerokie możliwości zastosowania tych materiałów w laserach emitujących światło w bliskiej podczerwieni, w nowoczesnych diodach LED oraz w urządzeniach medycznych, takich jak scyntylatory wykorzystywane w diagnostyce obrazowej.

Celem projektu jest także weryfikacja, czy na bazie tych teluranów można otrzymać przezroczyste spieki polikrystaliczne. Tego typu ceramiki oferują szereg przewag nad tradycyjnymi monokryształami, które są trudne w produkcji, kosztowne oraz często ograniczone pod względem rozmiaru i kształtu. Transparentne ceramiki są bardziej odporne mechanicznie, mogą być wytwarzane w dowolnych kształtach i rozmiarach oraz są tańsze w produkcji. Ich zastosowania mogą obejmować zarówno zaawansowane lasery o regulowanej długości fali, jak i ultra-szybkie źródła światła impulsowego, co czyni je idealnym rozwiązaniem dla technologii optoelektronicznych, medycznych i wojskowych.

– Mam nadzieję, że efektem moich badań będzie opracowanie nowej grupy materiałów optycznych, które przyczyniając się do postępu w takich dziedzinach jak optoelektronika czy obrazowanie medyczne – dodaje badacz.

9.  „Problemy Decyzyjne dla Logik ze Słabymi Formami Rekurencji” (Decision Problems for Logics with Weak Forms of Recursion) . Pomysłodawcą jest Bartosz Bednarczyk (kwota na realizcaję 63 600 zł).

– Celem mojego rocznego projektu jest zbadanie własności obliczeniowych pewnych logik (tj. sformalizowanych języków do opisywania wiedzy i wnioskowaniu o niej), które leżą u podstaw standaryzowanych języków ontologii, w tym np. OWL 2. – mówi badacz. – Chciałbym w nim rozwiązać kilka otwartych problemów, na które częściowo odpowiadał mój doktorat. 

10. „Rozwój bezsiatkowej metody gazu sieciowego Boltzmanna – dedykowane operatory adwekcji, warunki brzegowe i strategie dyskretyzacji” (The development of meshless Lattice Boltzmann Method – tailored streaming schemes, boundary conditions, and discretization strategies)

Dawid Strzelczyk (kwota na projekt 166 689 zł).

Dawid Strzelczyk o projekcie: – Jego celem jest rozwój i poszerzenie aktualnego stanu wiedzy na temat bezsiatkowej metody gazu sieciowego Boltzmanna (ang. meshless Lattice Boltzmann Method, MLBM). Jest to młoda metoda obliczeniowej mechaniki płynów, z potencjałem do szybszego i bardziej efektywnego wykonywania obliczeń w stosunku do standardowej wersji LBM. Badania skupią się zarówno na podstawowych właściwościach metody, jak i na jej zastosowaniu w konkretnych problemach fizycznych. Pomysł projektu kiełkował przez ostatnie kilka lat pracy z metodami LBM i MLBM w naszej grupie, podczas których dostrzegliśmy potencjał bezsiatkowego LBM i zidentyfikowaliśmy podstawowe problemy badawcze związane ze zrozumieniem sposobu działania i aplikacyjnością tego narzędzia.

11. „Tempo subdukcji i ekshumacji skał ultra-wysokociśnieniowych odsłaniających się w Masywie Śnieżnika (Subduction and exhumation rates of ultrahigh-pressure rocks exposed in the Śnieżnik Massif)

To projekt Małgorzaty Nowak (kwota na realizację 139 909 zł).

Masyw Śnieżnika jest niezwykle zróżnicowanym i ciekawym geologicznie obszarem. Odsłaniają się tutaj eklogity – niezbyt często spotykane skały, powstające w warunkach wysokich ciśnień. – W toku moich badań, prowadzonych w ramach pracy doktorskiej, udało mi się udokumentować występowanie w nich coesytu – ultrawysoko-ciśnieniowej odmiany kwarcu (stabilnej w ciśnieniach >2.8 GPa przy ok. 800°, co odpowiada pogrążeniu na ok. 100 km głębokości). To odkrycie sprawia, że potrzebne są nowe badania, aby lepiej zrozumieć procesy, które doprowadziły do powstania tych skał – mówi badaczka. – Głównym celem mojego projektu jest stworzenie nowego modelu geodynamicznego rozwoju kompleksów skalnych odsłaniających się w Masywie Śnieżnika. Model ten będzie przedstawiał poszczególne etapy kolizji kontynentalnej, w wyniku której doszło do pogrzebania, metamorfizmu i ekshumacji badanych skał.

Zaplanowane w ramach projektu datowania izotopowe pozwolą też poznać ramy czasowe opisywanych procesów.

12. „Jakie są czasowe i przestrzenne trendy dla czynników naturalnych i antropogenicznych kształtujących stężenia PM2.5 w kontekście zmian klimatu i emisji w Europie? Interpretowalne podejście do uczenia maszynowego (What are spatial and temporal trends of natural and anthropogenic influences on PM2.5 concentrations in Europe under changing climate and emissions? An explainable machine learning approach)

Autorką projektu jest Tetiana Vovk (kwota na realizację 159 773 zł). 

Pomysł na badanie narodził się z potrzeby lepszego zrozumienia, jak zmiany klimatyczne oraz działania człowieka wpłynęły na jakość powietrza w Europie w ostatnich dwóch dekadach. Cząstki pyłu zawieszonego PM2.5 mają istotny wpływ na zdrowie człowieka, a ich podwyższony poziom jest jedną z wiodących przyczyn przedwczesnych zgonów na świecie według WHO. Bardzo istotne więc jest ujawnienie, jak różne naturalne i antropogeniczne procesy wpływają na zanieczyszczenie powietrza w otaczającym nas środowisku. Nowoczesne techniki sztucznej inteligencji (AI) dają szerokie możliwości dla analizy dużych zbiorów danych i odnajdywania w nich ukrytych zależności. – W związku z tym, projekt ten ma na celu zastosowanie interpretowalnych metod AI do znalezienia takich złożonych zależności pomiędzy zmiennością warunków pogodowych, użytkowania terenu czy emisji zanieczyszczeń a poziomem stężeń PM2.5 w powietrzu Europy – opowiada badaczka. – Projekt zamierza określić, jakie czynniki odgrywają kluczową rolę w zależności od regionu, a także jak ich wpływ zmienia się w czasie – dobowo, sezonowo i w perspektywie całych dekad. Wyniki pomogą nie tylko zrozumieć przeszłe trendy, ale także dostarczyć praktycznych wskazówek dla polityk środowiskowych i działań na rzecz ochrony zdrowia publicznego. Badanie ma potencjał, by wspierać skuteczniejsze strategie walki z zanieczyszczeniem powietrza w Europie i przynieść realne korzyści dla społeczeństwa, decydentów i środowiska.

13. „Automatyczna detekcja i modelowanie przestrzenne alergennego pyłku roślinnego w skali miejskiej” (Automatic detection and spatial modeling of allergenic pollen at urban scale)

Autorem projektu jest Szymon Tomczyk (kwota 198 799 zł).

Zdrowie człowieka to szczególnie ważny temat badań dla naukowców. Coraz częściej w tym kontekście poruszany jest problem alergii, w tym alergii wziewnych. Szczególną rolę w wywoływaniu alergii mają obecne w powietrzu ziarna pyłku roślin, które produkowane są przez drzewa w okresie kwitnienia.

Analizy wskazują, że współcześnie problem alergii wzrasta, co wynika między innymi z globalnego ocieplenia. Projekt ma dwa podstawowe cele: poprawę detekcji alergennego pyłku przez rozwój algorytmów uczenia maszynowego w automatycznym detektorze bioaerozoli oraz opracowanie rozkładów przestrzennych stężeń alergennego pyłku roślinnego dla Wrocławia z wykorzystaniem modelowania numerycznego i pomiarów.

– Projekt dotyczy dwóch najbardziej alergizujących taksonów roślin, a mianowicie brzozy i traw – wyjaśnia badacz.

Wysokiej jakości pomiary są kluczowym narzędziem do oceny ryzyka alergii. W ramach projektu planowana jest praca z automatycznym detektorem ziaren pyłku Swisens Poleno Jupiter, który został zakupiony w ramach Funduszu Aparatury Badawczej UWr i od roku pracuje  w Zakładzie Klimatologii i Ochrony Atmosfery. Drugim zagadnieniem podejmowanym w projekcie jest modelowanie przestrzenne stężeń alergizujących ziaren pyłku na terenie miasta Wrocławia. Planowane jest użycie modelu dyspersji zanieczyszczeń ADMS-Urban, który zostanie dostosowany do określenia zmienności stężeń. Wyniki pomogą ustalić dynamikę zmian stężeń ziaren pyłku w mieście w oparciu o określone warunki meteorologiczne. Ostatnim etapem projektu będzie połączenie pomiarów i modelowania w celu prognozowania stężeń ziaren pyłku we Wrocławiu.

Oprac. Katarzyna Górowicz-Maćkiewicz

Data publikacji: 30.12.2024.

Dodane przez: M.J.