O klimacie w Arqus
Jednym z głównych celów Sieci Uniwersytetów Europejskich ARQUS, do której należy Uniwersytet Wrocławski, jest promowanie zrównoważonego rozwoju i zaangażowania uczelni w globalne wyzwania, takie jak kryzys klimatyczny. Dlatego właśnie w Arqus powstał projekt edukacyjny EDU-CLIMA – Cross-disciplinary EDUcation for ClIMate Action, o którym dzisiaj rozmawiamy z prof. Ireną Barbarą Kallą oraz prof. Justyną Deszcz-Tryhubczak.
Czego dotyczy projekt? Jakie są główne cele i oczekiwania Waszego projektu. Jakie konkretne efekty (naukowe, dydaktyczne, społeczne) przewidują Panie w wyniku realizacji projektu?
Prof. Deszcz-Tryhubczak: Projekt EDU-CLIMA – Cross-disciplinary EDUcation for ClIMate Action to międzynarodowa inicjatywa edukacyjna realizowana przez sześć uniwersytetów należących do Sojuszu ARQUS: Uniwersytet w Grazu (lider), Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Padewski, Uniwersytet w Granadzie, Uniwersytet w Lipsku i Uniwersytet Minho. Projekt ma na celu stworzenie platformy dla interdyscyplinarnej współpracy, umożliwiającej wymianę wiedzy i doświadczeń w zakresie edukacji klimatycznej oraz nowoczesnych metod nauczania wspierających działania na rzecz klimatu. Planujemy przeprowadzić serię otwartych webinariów obejmujących tematy związane z edukacją klimatyczną w różnych kontekstach, takich jak nauki ścisłe, literatura, media, sztuka czy edukacja. Zakładamy także opracowanie narzędzi dydaktycznych na przykład dla nauczycieli, bibliotekarzy czy wykładowców, które wzmocnią kompetencje uczniów i studentów w zakresie działań proklimatycznych. Mamy również nadzieję, że poprzez proponowane webinaria uda nam się rozwinąć współpracę między ekspertami z różnych dziedzin oraz instytucjami edukacyjnymi.
Podsumowując, nasz projekt zakłada, że edukacja klimatyczna powinna uwzględniać wiedzę, umiejętności, postawy i wartości sprzyjające aktywności na rzecz ochrony środowiska. Chcemy więc przyczynić się do zmniejszenia luki między wiedzą a działaniem (knowledge-action gap), czyli sytuacji, w której świadomość zagrożeń nie przekłada się na konkretne działania proekologiczne.
W jaki sposób projekt wpisuje się w cele strategiczne Sojuszu Uniwersytetów Europejskich ARQUS?
Prof. Kalla: Projekt w pełni realizuje założenia i cele Sojuszu ARQUS. Opiera się na inkluzywnej, międzynarodowej i interdyscyplinarnej współpracy mającej na celu wypracowanie innowacyjnych działań dydaktycznych i badawczych odpowiadających na konkretne potrzeby oraz wyzwania społeczne, a także przyczyniających się do kształtowania sprawiedliwej przyszłości. Jednym z kluczowych filarów strategii ARQUS jest promowanie zrównoważonego rozwoju i zaangażowania uczelni w globalne wyzwania, takie jak kryzys klimatyczny. EDU-CLIMA bezpośrednio wpisuje się w ten cel, podkreślając rolę szeroko rozumianej edukacji klimatycznej w kształtowaniu postaw proekologicznych. Dodatkowo nasze webinaria będą otwarte dla wszystkich zainteresowanych, nie tylko dla studentów uczelni partnerskich. Nagrania oraz dodatkowe materiały będą publicznie dostępne, co umożliwi ich dalsze wykorzystywanie. Realizujemy więc również strategię otwartej nauki.
Jak powstał pomysł na projekt?
Prof. Deszcz-Tryhubczak: Pomysł pojawił się w trakcie jednego ze spotkań Climate Change and Sustainable Development Cluster. Udało nam się skompletować zespół z kilku uniwersytetów zainteresowany edukacją klimatyczną. Przy ogromnym wsparciu dr Agaty Dorotkiewicz-Jach, liderki Climate Change and Sustainable Development Cluster, a także Pani mgr Emilii Wilanowskiej, kierowniczki Biura ARQUS na UWr, udało nam się przygotować wniosek o finansowanie w ramach inicjatywy “bottom-up” i uzyskać finansowanie w wysokości 10 000 euro. Instytucją wiodącą jest Uniwersytet w Grazu ze względu na prowadzone tam już wcześniej działania w ramach projektu EcoStories oraz inicjatywy Climate Change Graz. Koordynatorem projektu jest dr Gerald Raab.
Chciałybyśmy jednak podkreślić, że także na Uniwersytecie Wrocławskim realizowanych jest wiele inicjatyw związanych z edukacją proekologiczną, jak na przykład kilkuletnie już działania uczelnianego Zespołu do spraw zmian klimatu czy XXXVI Forum Pedagogów: PEDAGOGIKA I EDUKACJA W ANTROPOCENIE, które odbyło się na UWr w listopadzie 2024 r.
Jakie największe wyzwania napotkały Panie w trakcie przygotowywania aplikacji? Jak sobie z nimi poradziłyście?
Za przygotowanie aplikacji był odpowiedzialny przede wszystkim kolega z Uniwersytetu w Grazu, ale zaczęliśmy od wspólnej “burzy mózgów” i wymiany doświadczeń. Największe wyzwanie dla naszej współpracy stanowi znalezienie dogodnego dla wszystkich terminu spotkań, ale oczywiście komunikujemy się też mailowo. Tylko niektórych partnerów w projekcie znałyśmy wcześniej. Było to wyzwaniem, ponieważ nasza współpraca przebiegała jedynie przy wykorzystaniu zdalnej komunikacji. Jednak regularne spotkania online są pomocne, a spotkanie wszystkich partnerów na Uniwersytecie w Grazu już niedługo.
Czy miały Panie wcześniej doświadczenie z podobnymi konkursami lub projektami międzynarodowymi?
Prof. Kalla: Jesteśmy zaangażowane w kilka projektów międzynarodowych, zarówno badawczych jak i dydaktycznych, finansowanych przez Komisję Europejską. Warto wspomnieć o programie Erasmus Mundus International Master: Children’s Literature, Media and Cultural Entrepreneurship (2023-2029), projekcie Seen and Heard: Young People’s Voices and Freedom of Expression (2023-2026), a także w projekcie CoREM: Engaging Youth through Curatorial Practices (2025-2027).
Ostatnim naszym większym wspólnym projektem były zrealizowane na UWr w marcu 2025 międzynarodowe warsztaty dla badaczy na początkowym etapie kariery: „Children’s Literature for Understanding the Past, Shaping the Present, and Determining the Future”. Całym przedsięwzięciem kierowała dr Elżbieta Jamróz Stolarska w ramach działań Centrum Badań Literatury dla Dzieci i Młodzieży przy Wydziale Neofilologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Współorganizatorami wydarzenia byli także Wydział Komunikacji Społecznej i Mediów, Uniwersytet w Aveiro oraz konsorcjum programu Erasmus Mundus International Master: Children’s Literature, Media & Cultural Entrepreneurship. Warsztaty współfinansował Uniwersytet Wrocławski w ramach programu „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza” IDUB grant „Młody Badacz 2023–2025”. Wzięli w nich udział badacze literatury dla dzieci i młodzieży z trzech kontynentów oraz 18 krajów: Japonii, Singapuru, Indii, Malezji, Nikaragui, Turcji, Portugalii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Francji, Czech, Słowacji, Norwegii, Holandii, Austrii, Niemiec i Polski.
Obie bardzo cenimy sobie współpracę z zespołami z zagranicy, dzięki której możemy wspólnie realizować różnego rodzaju aktywności na naszej uczelni i poza nią. Kluczem do udanej współpracy są wzajemny szacunek i poczucie odpowiedzialności za zadania, których się podejmujemy, oraz rzetelne i konsekwentne ich realizowanie. ARQUS bez wątpienia daje wiele możliwości znalezienia nowych kontaktów, networkingu i podjęcia działań na skalę międzynarodową.
Co, waszym zdaniem, zdecydowało o tym, że projekt otrzymał dofinansowanie w ramach Arqus Bottom-up initiative call? Czy skład partnerstwa, rodzaj zaplanowanych aktywności, inne czynniki.
Trudno w pełni to ocenić, ale najprawdopodobniej było to partnerstwo obejmujące kilka uniwersytetów, interdyscyplinarność naszych działań i ich dostępność, doświadczenie we współpracy międzynarodowej oraz tematyka projektu.
Jakie rady miałyby Panie dla innych naukowców, którzy chcą aplikować o podobne granty i czy w ogóle warto?
Oczywiście konkursy na finansowanie nie zawsze rozstrzygane są po naszej myśli, ale warto próbować nawet kilkukrotnie. Już same starania o finansowanie często pozwalają na realizację założonych celów i rozwój współpracy, a także poznanie partnerów w działaniu, co może motywować do podejmowania kolejnych prób i szukania innych możliwości współpracy.
Czy są jakieś elementy projektu, które szczególnie poleciłyby Panie jako model dobrych praktyk?
Wiele jeszcze przed nami, ale wydaje nam się, że wszyscy członkowie zespołu są bardzo zaangażowani i zmotywowani do działania, co przekłada się na realizację projektu zgodnie z planem. Wcześniej wspominałyśmy już o dobrych praktykach kluczowych dla takich działań. Dla nas podjęcie wysiłku na rzecz edukacji proklimatycznej ma chyba też wymiar aktywistyczny: jest to okazja do wykorzystania naszej wiedzy i umiejętności, aby działać na rzecz społeczeństwa, którego jesteśmy członkami, i szerzej – na rzecz planety, za którą wszyscy jesteśmy odpowiedzialni. Działając w międzynarodowym zespole, na pewno znajdziemy wiele dalszych inspiracji i pomysłów.
