Obszary badawcze Instytutu Socjologii
Instytut Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego to dynamiczna jednostka badawcza, która łączy lokalne zakorzenienie z globalną perspektywą. Nasi badacze codziennie analizują najbardziej palące wyzwania współczesnego świata – od transformacji rynków pracy po procesy integracji migrantów, od przemian granic europejskich po nowe formy ojcostwa.
Szczególną siłą Instytutu jest jego międzynarodowy charakter. Realizujemy prestiżowe projekty w ramach programu Horizon Europe, takie jak B-SHAPES badający percepcje granic w społeczeństwach europejskich czy EGRUiEN analizujący transformację cyfrową i ekologiczną w kontekście negocjacji pracowniczych. Współpracujemy z czołowymi ośrodkami naukowymi od Berlina po São Paulo, od Helsinek po Bogotę. W Instytucie jest też realizowany projekt Horizon Europe INCA INcrease Corporate political responsibility and Accountability (inca-project.eu)
Nasze badania koncentrują się na kilku kluczowych obszarach. Po pierwsze, intensywnie studiujemy procesy migracyjne i integracyjne – projekt MINTE wspiera integrację Ukraińców w Europie Środkowo-Wschodniej, zaś LYMAS analizuje strategie życiowe młodych migrantów zarobkowych. Centrum badawcze Laboratorium Migracje Kultura Miasto stanowi przestrzeń interdyscyplinarnych analiz współczesnych mobilności.
Po drugie, specjalizujemy się w badaniach pogranicza i współpracy transgranicznej. Ośrodek Badań Regionalnych i Obszarów Pogranicza (OBROP) realizuje pionierskie studia nad miastami podzielonymi, rezyliencją współpracy transgranicznej oraz transformacją granic w świadomości mieszkańców. Projekty takie jak „De/Re)Konstruowanie granic” czy analiza porównawcza polsko-niemieckiego i niemiecko-francuskiego pogranicza plasują nas w czołówce europejskich badań borderlands. W ten nurt wpisują się także indywidualne projekty badawcze jak np. projekt „ Obywatele w wielokulturowym mieście? Proces integracji Polaków i Ukraińców we Wrocławiu ” uzyskany w ramach programu Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza, czy projekt „Od mostu w dwumieście do granicy między państwami. Granica polsko-niemiecka w świadomości mieszkańców miast podzielonych w świetle pamiętników”. Podobne znaczenie miał projekt interwencyjny NAWA „SOR-WAR Project. Odporność ładu społecznego podczas wojny w Ukrainie. Doświadczenia ukraińskie i polskie”.
Po trzecie, zgłębiamy przemiany świata pracy i nierówności społecznych. Projekty COV-WORK, PREWORK czy ENDURE analizują doświadczenia prekariatu, transformacje zatrudnienia w erze post pandemicznej oraz mechanizmy odporności społecznej. Badamy zarówno globalne korporacje IT (jak w projekcie Informatycy w centrach outsourcingu usług dla biznesu w Polsce. Socjologiczne studium doświadczenia pracy), jak i lokalne strategie radzenia sobie z kryzysami, jak na przykład w projekcie „Doświadczenie kryzysu psychicznego u prekariuszy oraz w narracjach ekspertów ” uzyskanym w ramach programu Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza.
Nie zapominamy o wymiarach życia codziennego – od przemian rodziny i ojcostwa (projekt 3GEN – „Porównanie trzech pokoleń ojców w Polsce i w Niemczech. Ciągłość i zmiana w praktykach ojcostwa” otrzymał finansowanie w konkursie Narodowego Centrum Nauki Weave Unisono, przez zjawiska pieczy zastępczej (projekt IDUB „Tożsamość pełnoletnich wychowanków pieczy zastępczej w narracjach biograficznych” ), po modę i konsumpcję (Wrocław Fashion Project, projekt „Wykluczenie finansowe osób młodych w perspektywie konsumpcji kompensacyjnej w okresie pandemii COVID-19” ). Realizujemy również badania stosowane, jak Wrocławska Diagnoza Społeczna, dostarczając wiedzy użytecznej dla polityk publicznych.
Instytut wyróżnia się innowacyjnym podejściem metodologicznym – łączymy klasyczne metody socjologiczne z nowoczesnymi technikami analizy danych, badania biograficzne z analizami porównawczymi, studia lokalne z perspektywą transnarodową. Nasi młodzi badacze zdobywają granty NCN Preludium, Miniatura i Etiuda, rozwijając własne ścieżki naukowe.
W erze globalnych wyzwań – od wojen po pandemie, od kryzysów migracyjnych po transformacje cyfrowe – socjolodzy z Wrocławia dostarczają niezbędnej wiedzy o mechanizmach społecznych rządzących współczesnym światem. Jesteśmy miejscem, gdzie teoria spotyka się z praktyką, a lokalne doświadczenia stają się częścią globalnej debaty naukowej.
Obszary badawcze realizowane w zakładach i ośrodkach Instytutu Socjologii UWr
Zakład Socjologii Pracy i Gospodarki
- socjologia pracy i gospodarki (i jej wymienione problemy szczegółowe)
- socjologiczne i porównawcze badania nad zbiorowymi stosunkami pracy i związkami zawodowymi;
- socjologiczne analizy prekaryzacji zatrudnienia;
- badania nad cyfryzacją i zieloną transformacją w sferze pracy;
- socjologia migracji;
- badania nad stratyfikacją w wymiarach klasowych i intersekcjonalnych;
- socjologiczne analizy kryzysów społecznych i gospodarczych;
- socjologiczna analiza bezpieczeństwa i ryzyka (w wymiarach makrospołecznych)
- metodologia jakościowych badań społecznych, w tym w szczególności badań biograficznych;
- jakościowa i ilościowa analiza dyskursu w sferze pracy;
Zakład Socjologii Miasta i Wsi
- Procesy urbanizacji, suburbanizacji i deurbanizacji
- Polityki rozwoju miast neoliberalnych
- Dobra wspólne
- Miasto cyfrowe
- Odporność ładu społecznego w czasach polikryzysu (ze szczególnym uwzględnieniem wojny)
Zakład Socjologii Pogranicza
- pogranicza
- granice (polityczne i społeczno-kulturowe)
- sąsiedztwa narodowe
- wielokulturowość
- mniejszości narodowe i etniczne
- tożsamości indywidualne i zbiorowe
- migracje międzynarodowe i polityka migracyjna
- współpraca regionalna i transgraniczna w Europie
- relacje polsko-niemieckie
- pamięć (i postpamięć)
- dziedzictwo kulturowe
Zakład Zachowań Konsumenckich
- Zachowania konsumenckie w warunkach kryzysu inflacyjnego, postpandemicznego
- Dekonsumpcja w kontekście zrównoważonego rozwoju społeczno-ekonomicznego
- Konsumpcja inwestycyjna i zmiany świadomości konsumenckiej
- Młodzi konsumenci i ich relacje z mediami tradycyjnymi i cyfrowymi
- Influencerzy i media społecznościowe jako czynniki budujące mobilne wspólnoty zainteresowań
- Klasy społeczne i stratyfikacja
- Kapitał społeczny i sieci społeczne
- Wzory konsumpcji i style życia, nowe megatrendy
- Moda jako komunikat, społeczne funkcje ubioru
- Konstrukcji wizerunku w mediach społecznościowych w kontekście personal brandingu i stylizacji cyfrowej tożsamości.
- Seniorzy jako podmioty decyzyjne na rynku konsumpcyjnym
Zakład Socjologii Bezpieczeństwa i Edukacji
- Bezpieczeństwo / Edukacja a Ład Społeczny, relacje między ustrojem państwa, religią, kulturą a nurtami bezpieczeństwa/ formami edukacji i strukturą szkolnictwa; współczesne systemy bezpieczeństwa/ edukacji a style zarządzania bezpieczeństwem/ oświatą; edukacja publiczna vs edukacja niepubliczna (prywatna, społeczna, wolna, autorska) w różnych krajach Europy i świata;
- Bezpieczeństwo a Prewencja /Edukacja na rzecz Bezpieczeństwa, współczesne zagrożenia a edukacja różnych grup i kategorii społecznych w zakresie edukacja dla bezpieczeństwa, formy zajęć oraz metody przekazu wiedzy na temat zagrożeń i zasad bezpieczeństwa, kształcenie kadr oraz współdziałanie ze służbami w zakresie edukacji na rzecz bezpieczeństwa;
- Bezpieczeństwo / Edukacja a Rynek Pracy, polityka a bezpieczeństwo/edukacja; polityka edukacyjna, proces globalizacji i fragmentaryzacji w bezpieczeństwie i edukacji; Ideologie edukacyjne, mity edukacyjne;
- Zróżnicowania Społeczne/ Kulturowe a Bezpieczeństwo / Edukacja, kapitał społeczny/ kulturowy a bezpieczeństwo/edukacja; kwestia odmienności kodów językowych; bezpieczeństwo/edukacja a społeczeństwo wielokulturowe, wielojęzyczne; edukacja międzykulturowa; edukacja w społeczeństwach monokulturowych; teoria naznaczania; selekcje szkolne; ścieżki edukacyjne i zawodowe ich przyczyny i konsekwencje; rola sportu (edukacji sportowej) w edukacji dzieci, młodzieży, dorosłych i osób starszych;
- Współczesne procesy/ nurty w zakresie Bezpieczeństwa/ Edukacji wobec (i w kontekście) Zmian, wymogi osiągania równowagi oraz rodzaje patologii i formy radzenia sobie z nimi (koncepcje re- oraz de-edukacji), proces socjalizacji i jego koncepcje, fazy i konteksty; edukacja wobec zmiany społecznej/ustrojowej.
- Bezpieczeństwo/ Edukacja a Rozwój Współczesnej Technologii i Sztucznej Inteligencji (AI)
Zakład Socjologii Wiedzy i Kultury
- studia z pamięci zbiorowej wybranych środowisk i kategorii społecznych
- społeczne funkcje stereotypów, wierzeń, mitów i przekonań
- studia autobiograficzne prowadzące do rekonstrukcji form świadomości społecznej
- studia narodowe i etniczne
- studia z zakresu wybranych dziedzin i obszarów kultury współczesnej
- badania stylu życia
- studia etnograficzne mniejszości i grup etnicznych
- studia nad społecznymi funkcjami nauki i wiedzy
- studia z zakresu metodologii nauki
Zakład Socjologii Płci i Rodziny
- współczesne przemiany rodzicielstwa, rodzinności i życia rodzinnego
- problematyka płci kulturowej, role i tożsamości płciowe
- międzypokoleniowe transmisje wzorów i praktyk kulturowych
- społeczne konstruowanie ciała
- seksualność w ujęciu społecznym
- seniorzy i ich społeczne funkcjonowanie
Zakład Socjologii Stosowanej i Pracy Socjalnej
- Instytucjonalne uwarunkowania pracy socjalnej i polityki społecznej
- Społeczne konsekwencje rozwoju tzw. sztucznej inteligencji
- Przemoc w życiu społecznym
- rodzinna piecza zastępcza,
- jakościowe badania biograficzne,
- socjologia problemów spolecznych,
- tożsamość i trauma,
- trajektoria cierpienia,
- psychospołeczne uwarunkowania zdrowia,
- socjologia dewiacji społecznych
- Socjologia wsi i rolnictwa
- Dziedzictwo kulturowe
- Tanatologia
Zakład Socjologii Sfery Publicznej
- Władztwo samorządowe, demokracja lokalna i społeczności lokalne
- Społeczeństwo obywatelskie
- Instytucje publiczne
- Konflikty i kryzysy społeczne oraz polityczne
- Zachowania polityczne
- Media i/a sfera publiczna
Ośrodek Badań Regionalnych i Obszarów Pogranicza (OBROP)
- codzienne praktyki i narracje na/o pograniczach (analiza granic wyznaczonych przez pamięć historyczną i tożsamość lokalną, geopolityka pamięci, zaufanie społeczne, symboliczne wyznaczanie granic);
- procesy europeizacji regionów pogranicza (krytyczna ewaluacja procesów europeizacji, analiza polityki regionalnej UE, analiza dyskursów politycznych i medialnych obrazów granic);
- wytyczanie i odtwarzanie granic jako procesu inkluzji i ekskluzji społecznej (klasyfikacja grup społecznych na podstawie kategorii etnicznych, religijnych, gospodarczych oraz konstrukcja granic społecznych jako forma zarządzania społeczeństwem, procesy urasowienia);
- społeczne konsekwencje wyznaczania, znoszenia i przywracania granic państwowych;
- obszary pogranicza jako strefy tranzytu i przestrzeń dla hybrydyzacji, wielokulturowość na pograniczach;
- sekurytyzacja granic a kwestie humanitarne;
- kierunki i saldo migracji; małżeństwa mieszane; konflikty społeczne i ich aktorzy;
- rozmiar i charakter przestępczości na pograniczach oraz społeczne oblicza polskich sąsiedztw.
Laboratorium Migracje – Kultura – Miasto
Laboratorium prowadzi zaawansowane, interdyscyplinarne i zintegrowane studia nad procesami migracji, zmianami społeczno-kulturowymi i politykami miejskimi. Tworzą je specjaliści i specjalistki w zakresie studiów miejskich, badań migracji oraz kultury. Jest to jednostka badawcza, która istnieje niepełne dwa lata w Instytucie Socjologii. Skupia się na realizacji projektów badawczych o różnej skali i zasięgu, poszukiwaniach rozwiązań metodologicznych służących prowadzeniu innowacyjnych i zaawansowanych badań empirycznych nad procesami miejskimi, migracyjnymi i kulturowymi oraz rozwijaniu podejść interdyscyplinarnych. Laboratorium m.in. bada:
- publiczność i widownię w instytucjach kultury
- zasoby i potrzeby kompetencyjne i szkoleniowe osób pracujących w polu kultury w celu określenia optymalnych form wsparcia rozwoju zawodowego w sektorze kultury
- procesy i przemiany migracyjne (migracja zewnętrzna/ międzykulturowa i genderowa)
