„Powrotnicy” w Socjopercepcji

Autorka o swojej książce: „Pierwsze podmiejskie domy z rozwieszonymi w widocznym miejscu płachtami z napisem <<na sprzedaż>> widziałam w połowie 2018 roku w miejscowości na południe od Wrocławia. Obserwowałam nieruchomości z pustymi podjazdami, zaciągniętymi zewnętrznymi roletami, ogrodami pozbawionymi parasoli i rattanowych mebli.

Wiedziałam, że od ponad dwudziestu lat osiedla podmiejskie w Polsce rozwijają się niezakłócenie. Sprzyjają temu luźne ramy planowania przestrzennego, słabość polityki mieszkaniowej i dynamika cen mieszkań, ale także norma kulturowa, w której własny dom zajmuje poczesne miejsce.

Osób dążących do mieszkania poza miastem – niezależnie od ich złożonych motywacji – i zadowolonych ze swojego wyboru przybywało co roku i przybywa nadal. Jednak w tym samym czasie zaczęły do mnie docierać historie osób, które zdecydowały się porzucić podmiejski dom, wrócić do miasta, zamieszkać w jednej z dzielnic blisko śródmieścia. To powrotnicy z suburbiów i o nich jest ta książka. O ich doświadczeniu życia na przedmieściach, wyprowadzce i ponownym rozgoszczeniu się w mieście. O strategiach radzenia sobie z wyzwaniami, kiedy na wyprowadzkę jest za wcześnie, o nadawaniu sensu godzinom traconym na dojazdach. O bolesnym rozczarowaniu ekologiczną katastrofą przedmieść i o tym, jak trudno być podmiejską matką. O domu, który z upragnionego rodzinnego gniazda staje się źródłem zmartwień i balastem nie do udźwignięcia. O ekonomicznym i statusowym przywileju wykupienia się ze złego adresu, który przestaje odpowiadać preferowanemu sposobowi życia. Ale także o odnalezieniu szczęścia w mieście. Odzyskanej spontaniczności i wolności od dojazdów. O nadrabianiu zaległości w relacjach społecznych i budowaniu poczucia niezależności, o zaangażowaniu społecznym i obywatelskim na rzecz nowego miejsca zamieszkania. O tym, jak zmiana adresu zmienia życie.

Wydawało mi się, że chcę mieszkać w domu na przedmieściach. Czasem słyszałam to zdanie – podszyte lekkim rozczarowaniem – gdy dekadę po pierwszych próbach badania polskich suburbiów prowadziłam pilotażowe badania nad jakością życia na przedmieściach.

Z zasłyszanego zdania zrodził się pomysł, żeby przyjrzeć się osobom z gospodarstw domowych, które od pragnienia przeprowadzki (desire to move) przechodzą do jego realizacji, przyczyniając się do zjawiska powrotów z przedmieść do miasta (back-to-the-city movement). Pomysł wydawał się ciekawy, ponieważ prowadzone dotąd w Polsce badania ruchliwości mieszkaniowej z perspektywy socjologicznej nie zwracały uwagi na zjawisko powrotów z suburbiów. Migrację powrotną z przedmieść do miast można potraktować jako punktowy przejaw reurbanizacji, analizowanej przez śledzenie jakościowej zmiany w sferze mieszkaniowej zachodzącej na linii przedmieścia–śródmieście. Ta analiza jest prowadzona z perspektywy synchronicznej urbanizacji, niewykluczającej jednoczesnej selektywnej reurbanizacji i dominacji trendów suburbanizacyjnych w regionie miejskim”.

Dr hab. Katarzyna Kajdanek, prof. UWr, pracuje w Zakładzie Socjologii Miasta i Wsi w Instytucie Socjologii UWr. Interesuje się procesami ruchliwości mieszkaniowej i zróżnicowanymi, współwystępującymi przejawami urbanizacji, konsekwentnie ujmując je w ramy pojęć socjologicznych. W swojej pracy korzysta z podejść i metod jakościowych, zarówno na etapie zbierania, jak i analizy danych. Język jest istotnym narzędziem jej pracy, bo, jak podkreśla w swojej najnowszej książce: teksty akademickie rzadko kiedy są piękne i czułe, co często odbiera im siłę oddziaływania poza akademią. „Powrotnicy” (Zakład Wydwniczy NOMOS, 2022) podsumowują kolejny etap namysłu Autorki nad procesami suburbanizacji oraz stanowią wprowadzenie do problematyki selektywnej reurbanizacji analizowanej z wykorzystaniem koncepcji przebiegu życia (life course perspective).