Prof. Bartosz Szyszko uhonorowany prestiżową Nagrodą NCN
Nagroda Narodowego Centrum Nauki jest najbardziej prestiżowym wyróżnieniem dla młodych badaczek i badaczy w Polsce. Jej laureatki i laureatów poznaliśmy 15 października o godz. 18.30. Uroczystość była transmitowana online.
Nagroda NCN była przyznawana od 2013 roku za wybitne osiągnięcia w badaniach podstawowych prowadzonych w polskich instytucjach naukowych. Otrzymywały ją osoby, które swoją pracą poszerzały granice wiedzy i wnosiły istotny wkład w naukę światową. Przyznawano ją w trzech obszarach: nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce, ścisłych i technicznych oraz o życiu. Dotąd uhonorowaliśmy nią 36 badaczek i badaczy.
W tym roku do nagrody zgłoszono 125 kandydatek i kandydatów (wpłynęło 185 wniosków). Spośród nominowanych kapituła wybrała trzy osoby – po jednej z każdego obszaru nauk. Ich nazwiska poznaliśmy w trakcie uroczystej gali, która odbyła się w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie. Transmisję wydarzenia można było oglądać na stronie NCN oraz na kanale NCN na YouTube.
Galę poprowadziła Karolina Głowacka z Radia Naukowego. Patronat medialny nad wydarzeniem sprawowały Forum Akademickie oraz Nauka w Polsce PAP. W kolejnych tygodniach laureatki i laureaci zaprezentowali swoje badania w cyklu Nauka w Centrum, organizowanym wspólnie przez NCN i Fundację Centrum Kopernika.
Z Uniwersytetu Wrocławskiego prestiżową Nagrodą NCN uhonorowany został prof. Bartosz Szyszko.
Dr hab. Bartosz Szyszko jest profesorem na Uniwersytecie Wrocławskim, specjalizuje się w chemii supramolekularnej. – Chemicy zwykle badają molekuły powiązane klasycznymi wiązaniami kowalencyjnymi lub jonowymi, ja natomiast chciałem zająć się topologią chemiczną – mówi badacz. – W centrum zainteresowania tej dziedziny znajdują się układy, które tworzą całość dzięki nieoczywistemu sposobowi powiązania ich elementów.
Zespół prof. Szyszko zajmuje się syntezą i badaniem rotaksanów, katenanów i węzłów molekularnych – cząsteczek splecionych mechanicznie, przypominających ogniwa łańcucha. Takie układy mają zupełnie inne właściwości, dynamikę i reaktywność niż związki znane z klasycznej chemii. Osiągnięcia jego grupy obejmują m.in. opracowanie nowych metod tworzenia struktur o nietrywialnej topologii, w tym z wykorzystaniem klastrów jonów metali jako szablonów konstrukcyjnych. Naukowcy odkryli także nowy typ ruchu molekularnego w rotaksanach, nazwany „trzepotaniem”. Praca poświęcona elastycznym węzłom i splotom molekularnym, opublikowana w Angewandte Chemie, została wyróżniona jako highlight w Nature Synthesis.
– Nagroda NCN to dla mnie znak, że nawet w świecie, w którym od naukowców oczekuje się natychmiastowych efektów, szybszych procesów, tańszej produkcji i większych zysków, wciąż jest miejsce na coś innego – na badania prowadzone z czystej ciekawości – podkreśla prof. Szyszko. – Zrozumienie zachowania pojedynczych molekuł połączonych mechanicznie, uzyskanie większej kontroli nad ich dynamiką oraz wyjaśnienie, dlaczego ulegają one określonym reakcjom w taki, a nie inny sposób, przybliża nas do etapu ich praktycznego wykorzystania w projektowaniu nowoczesnych, inteligentnych materiałów i nanomaszyn, których potencjalnych zastosowań być może nie potrafimy sobie jeszcze w pełni wyobrazić – dodaje.
Rotaksany już dziś wykorzystywane są do kontrolowanego uwalniania substancji aktywnych w organizmie oraz do otrzymywania materiałów żelowych zdolnych do zmiany objętości pod wpływem bodźców zewnętrznych, które znajdują zastosowanie między innymi w miękkiej robotyce. Badania naukowca mogą stanowić podstawę do tworzenia nowych, funkcjonalnych materiałów i urządzeń w nanoskali, np. czujników chemicznych, nośników substancji, elementów nanomaszyn czy inteligentnych katalizatorów.
Prof. Szyszko należy do „pokolenia NCN”, badaczek i badaczy, których kariera naukowa rozwijała się w ścisłym związku z programami Centrum. Był laureatem konkursu PRELUDIUM –dla naukowców przed doktoratem – w jego pierwszej edycji. Do dziś kierował lub kieruje łącznie pięcioma projektami NCN.
Jest laureatem m.in. Nagrody im. Włodzimierza Kołosa PAN, wyróżnienia Iuvenes Wratislaviae, stypendium MNiSW dla młodych naukowców oraz programu START FNP. Publikuje w czołowych czasopismach chemicznych, takich jak Angewandte Chemie, Journal of the American Chemical Society czy Nature Communications. Jest członkiem Akademii Młodych Uczonych PAN.
Źródło: Narodowe Centrum Nauki
Data publikacji: 15.10.2025
Dodane przez: M.K.
