---

Profesor Iwona Bartoszewicz. Wspomnienie

W pierwszym dniu 2024 roku zmarła Profesor Iwona Bartoszewicz, germanistka i niderlandystka, Prorektor ds. Nauki w kadencji 2016-2020. Wspominam Panią Profesor w czas listopadowy tego roku…

Iwona Bartoszewicz studiowała od 1976 roku filologię germańską, łącząc te studia ze specjalizacją niderlandystyczną, istniejącą w Instytucie Filologii Germańskiej pod kierunkiem profesora Norberta Morcińca. Grono niderlandystyczne (do którego należałem również ja) było w latach 70-tych nieduże. Więc choć byliśmy z różnych roczników, wszyscy się znaliśmy, wspólnie organizując różne przedsięwzięcia, spotkania z gośćmi z Niderlandów czy wyjazdy…

Po obronie w 1981 roku (jako jedna z sześciorga magistrantów niderlandystycznych w tym roku, pod panieńskim nazwiskiem Frąckiewicz) i po uzyskaniu dyplomu z wyróżnieniem została zatrudniona jako asystent w Zakładzie Lingwistyki Stosowanej i Współpracy z Przemysłem IFG. Jej przełożonym był ówczesny doktor, późniejszy profesor Eugeniusz Tomiczek. W ten sposób pracowaliśmy wspólnie – Iwona i ja (zatrudniony rok wcześniej) – pod opieką tego samego szefa. Ja przeszedłem po pewnym czasie do Zakładu Języka Niemieckiego i Niderlandystyki profesora Morcińca, Iwona została u profesora Tomiczka. U niego obroniła w 1988 roku swoją dysertację pod tytułem Analoge Sprichwörter im Deutschen, Niederländischen und Polnischen. Eine konfrontative Studie (Przysłowia identyczne w języku niemieckim, niderlandzkim i polskim. Studium porównawcze). Połączyła w niej oba swoje zainteresowania naukowe: językoznawstwo germanistyczne i niderlandystyczne, zwłaszcza badania w zakresie frazeologii i paremiologii. Później skupiła się na pragmalingwistyce, tworząc podstawy teorii zwanej politolingwistyką – czyli analizą publicystycznych  tekstów ze świata polityki. W tych badaniach była pierwsza w Polsce. Z tej dziedziny też habilitowała się w 1999 roku, na podstawie niemieckojęzycznej monografii Formen der Persuasion im deutsch-polnischen politischen Dialog. Untersuchungen zu politischen Reden zwischen 1989 und 1995 (Formy perswazji w niemiecko-polskim dialogu politycznym. Analiza mów politycznych z lat 1989-1995).

‘Politolingwistyka’ – w tych badaniach Iwony Bartoszewicz znać było rękę jej Mistrza. Badania te łączyły też nas oboje: profesor Tomiczek również mnie prowadził w moich ‘pierwszych latach naukowych’ przez językowy świat prasy. A Iwona, tak jak ja, również z wielkim upodobaniem czytała gazety; często wymienialiśmy nasze spostrzeżenia w zakresie retoryki i argumentacji. Tak było również później, kiedy ja przeszedłem do nowopowstałej po 1989 roku katedry niderlandystycznej, a ona pozostała w instytucie germanistycznym. Nasze spotkania akademickie trwały dalej, a jej pierwsze publikacje naukowe, poświęcone frazeologii i paremiologii, ukazywały się w czasopiśmie Neerlandica Wratislaviensia.

Później Iwona Bartoszewicz skupiła się na badaniach germanistycznych. Pozostała wierna swoim zainteresowaniom politolingwistycznym, publikując teksty o mowach politycznych Romana Herzoga, Władysława Bartoszewskiego i Helmuta Kohla, o retoryce w polsko-niemieckim procesie pojednania w latach 1989-1995, czy o retoryce autoprezentacji niemieckiego Związku Wypędzonych. Ale swoje zainteresowania teorią argumentacji przedstawiała też w innych, nierzadko dość zaskakujących kontekstach. I tak pisała też o sztuce retorycznej w nowotestamentowej opowieści o Trzech Królach, o „prawidłach wymowy i poezyi” Euzebiusza Słowackiego (ojca Juliusza), o „Ars bene ridendi”, czyli retoryce śmiechu, wreszcie o kwestii, czy Hercules Poirot stosował zasady argumentacji retorycznej.

Po habilitacji Iwona Bartoszewicz (od 2003 roku profesor UWr, od 2009 roku profesor tytularna, od 2011 roku profesor zwyczajna) była „Doktormutter” (mówiąc formułą niemiecką) ośmiorga doktorantów oraz recenzentką kilkudziesięciu doktoratów i habilitacji (również z niderlandystyki). Była germanistką znaną i uznaną w Polsce i za granicą. Była członkiem rad naukowych prestiżowych czasopism językoznawczych: Applied Linguistics, Kwartalnika Neofilologicznego i Forum Artis Rhetoricae oraz redaktorem naczelnym najstarszego w Polsce czasopisma germanistycznego Germanica Wratislaviensia. A także członkiem stowarzyszeń naukowych: Internationale Vereinigung für Germanistik, Verein der Freunde des Instituts für deutsche Sprache w Mannheimie czy Stowarzyszenie Germanistów Polskich. Była członkiem międzynarodowych kapituł Nagrody im. Iwana Wyhowskiego oraz Nagrody im. Lwa Sapiehy dla badaczy ukraińskich i białoruskich; występowała też jako Visiting Professor w Berlinie, Bochum czy Paryżu.

Ale profesor Bartoszewicz była też niezwykle zasłużona dla naszego Uniwersytetu Wrocławskiego – na wielu płaszczyznach akademickich. Po przejściu w 2002 roku na emeryturę naszego Mistrza niderlandystycznego profesora Norberta Morcińca została jego następczynią w Zakładzie Języka Niemieckiego IFG. W tym samym roku rozpoczęła się jej 10-letnia praca jako wicedyrektor ds. dydaktycznych instytutu, u boku swojego promotora, dyrektora Tomiczka. Również w tych latach oboje ściśle współpracowaliśmy; jednym z efektów tej współpracy było uzyskanie w 2004 roku ocen wyróżniających Państwowej Komisji Akredytacyjnej – dla germanistyki i dla niderlandystyki. W 2012 roku zastąpiła na funkcji dyrektora instytutu (na kadencję 2012-2016) ciężko już wówczas chorego profesora Tomiczka. Jednocześnie reprezentowała Wydział Filologiczny w Senacie UWr, będąc też wiceprzewodniczącą Senackiej Komisji Nauki i Współpracy z Zagranicą. Wreszcie w kadencji 2016-2020 została członkinią Kolegium Rektorskiego u Rectora Magnificusa Adama Jezierskiego, jako Prorektor ds. Nauki Uniwersytetu Wrocławskiego.

We wszystkich tych działaniach w owym czasie spotykaliśmy się wielokrotnie, rozmawiając o planach i perspektywach Uczelni. Była ona w tych rozmowach zawsze bardzo zaangażowana w myśleniu o naszym Uniwersytecie – również po zakończeniu ‘swojej’ kadencji. Obserwowałem to z bliska; a potem dowiedziałem się o jej ciężkiej chorobie…

Profesor Iwona Bartoszewicz zmarła krótko przed swymi 67-tymi urodzinami. Ja będę ją zawsze pamiętał…

Stefan Kiedroń