Seminarium feministyczne
Serdecznie zapraszamy na wyjątkowe wydarzenie – Seminarium Feministyczne. Płeć w humanistyce – perspektywy badawcze, które odbędzie się 27 października w Instytucie Filologii Polskiej UWr.
SEMINARIUM FEMINISTYCZNE
PŁEĆ W HUMANISTYCE – PERSPEKTYWY BADAWCZE
Instytut Filologii Polskiej UWr, sala 142
Wrocław 27.10.2023
10.00–10.45
Wykład dr hab. Izabeli Morskiej, prof. UG
Obszary odmienności po 20 latach: od Marii Komornickiej do Piotra Własta
Przełom XIX i XX wieku to moment, gdy po raz pierwszy pojawiają się pierwsze definicje nieheteronormatywnych tożsamości. Są one czasem poetyckie (powraca mit androgyne), a czasem życzeniowe (uranianki i uranianie, męskie dusze w kobiecych ciałach i na odwrót – duże znaczenie ma tu metempsychoza). Jednocześnie w Berlinie, a więc niedaleko, osoby nieheteronormatywne spotykają się, dyskutują, piszą opowieści z życia, rozmawiają z psychologami (nowa, jeszcze nieokrzepła dziedzina wiedzy) i próbują same siebie zdefiniować. Wobec reprezentantów i reprezentantek obu płci, szczególnie młodych, stosuje się podwójny standard. Młody mężczyzna może pracować, studiować, podróżować i romansować. Młoda kobieta nie ma praw wyborczych, a na studia wybiera się za granicę. Jeśli pochodzi ze sfery ziemiańskiej, zostaje strażniczką patriarchalnego porządku. Co można zrobić ze swoim talentem w takim kontekście, jeśli akurat urodziło się kobietą, a nie chce się grać w heteronormatywną i patriarchalną grę? Ten wykład bierze za punkt wyjścia Obszary odmienności: Rzecz o Marii Komornickiej, skupiając się na ówcześnie znaczących teoriach tożsamości i płci w fin de siecle’u.
Biogram:
Izabela Morska – pisarka i wykładowczyni, pracuje w Instytucie Anglistyki i Amerykanistyki na Uniwersytecie Gdańskim. Jest autorką m.in. opowiadań (Śmierć i spirala, 1992; Niebieska menażeria, 1997), powieści (Absolutna amnezja, 1995; Alma 2003), dramatu (Księga Em, 2005) i wierszy (Madame Intuita, 2002). Wydała również dziennik choroby – Znikanie (2019) Prowadziła warsztaty z twórczego pisania na Uniwersytecie Warszawskim i w Studium Literacko-Artystycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 2018 roku została uhonorowana Nagrodą im. Juliana Tuwima za całokształt twórczości, a w 2020 roku otrzymała Pomorską Nagrodę Literacką. Jako badaczka zajmuje się perspektywą postkolonialną i genderową. Wydała m.in. Obszary odmienności. Rzecz o Marii Komornickiej (2006), poświęcone życiu i twórczości Marii Komornickiej / Piotra „Odmieńca” Własta” oraz Glorious Outlaws. Debt as a tool in contemporary postcolonial fiction (2016) – monografię o długu w literaturze. Uczestniczyła w licznych festiwalach naukowych i konferencjach.
11.00–11.45
Wykład dr hab. Moniki Świerkosz, prof. UJ
Kalekowanie płci – kilka uwag o (nie)oczywistych konsekwencjach spotkania gender studies i disability studies
Wychodząc od słów Rosemary Garland-Thomson, w których stwierdza, że „feminizm uczynił ją niepełnosprawną”, postaram się nakreślić oczywiste i jednocześnie nieoczywiste sploty teorii feministycznej i krytycznych studiów o niepełnosprawności. Interesować mnie będą przede wszystkim kwestie ugenderowionego ciała i podmiotu, które w refleksji feministycznej zaskakująco rzadko uwzględniały pytania o doświadczenie niepełnosprawności. Poszerzając swoją argumentację o uwagi Lennarda J. Davisa, dotyczące dyskursywnych procesów ustanawiania normy, podejmę się próby spojrzenia na niepełnosprawność jako brakujący element znanej triady rasa-klasa-płeć. Element performatywny, który w zaskakujący dla mnie samej sposób stwarza szansę na wyjście poza teoretyczny impas wynikający z zakleszczenia między opozycyjnie rozumianym esencjalizmem/biologizmem i konstruktywizmem. Wskazując również na queerowe powinowactwa w sposobie wykorzystywania niepełnosprawności jako nienormatywności w pracach Garland-Thomson i Davisa, będę chciała zapytać o to, jak można rozumieć teoretyczną i polityczną woltę, polegającą na „kalekowaniu” płci oraz studiów genderowych i feministycznych. W tym celu postawię również pytania o kwestię „głosu” jako emancypacyjnego, ale być może ableistowskiego fantazmatu.
Biogram:
Monika Świerkosz – profesorka uczelni na Wydziale Polonistyki UJ. Interesuje się teorią krytyczną, filozofią feministyczną, zwłaszcza w zakresie problematyki ciała, posthumanizmu i niepełnosprawności. Zajmuje się również zagadnieniami związanymi z kobiecym pisaniem w perspektywie poetologicznej i historycznej. Redaktorka naczelna czasopisma „Wielogłos”, współtworzy Pracownię Pytań Krytycznych na Wydziale Polonistyki UJ. Od 2021 roku jest członkinią platformy badawczej: „Disability Studies in Eastern Europe – reconfigurations”. Publikowała m.in.: „Tekstach Drugich”, „Pamiętniku Literackim”, „Zadrze”. Jest autorką książek autorskich: W przestrzeniach tradycji. Proza Izabeli Filipiak i Olgi Tokarczuk w sporach o literaturę, kanon i feminizm (2014), Arachne i Atena. Literatura, polityka i kobiecy klasycyzm (2017) oraz współredaktorką kilku publikacji zbiorowych. Współpracowała jako konsultantka naukowa i pomoc dramaturgiczna przy powstawaniu dwóch spektakli podejmujących problematykę niepełnosprawności: Snu nocy letniej (reż. J. Skrzywanek, J. Sobczyk, Teatr Współczesny w Szczecinie) oraz Lekcji anatomii doktora Tulpa (reż. A. Skwarczyńska, Cricoteka, Kraków).
12.00–12.45
Wykład dr hab. Aleksandry Derry, prof. UMK
Krytyczność, troska, wspólnota. Interwencje feministyczne w nauce
Bruno Latour przekonywał, że technologie prezentowania wiedzy odgrywają ważną rolę w procesie stabilizowania i uwiarygodniania wiedzy naukowej (Latour 2012). Takie strategie jak wizualne uwypuklanie i podkreślanie określonych aspektów oraz pomijanie i przeoczenie innych, sankcjonują i stabilizują określone wzorce myślenia o nauce, jej funkcjonowaniu, wynikach badań naukowych (Doerk et al. 2013). Krytyczne teorie w humanistyce traktują takie kwestie jak egalitarność, różnorodność, autorstwo, oddziaływanie społeczne (D’Ignazio, Klein 2022) jako istotne elementy odpowiedzialnego tworzenia wiedzy. Badaczki i badacze feministyczni od dawna wskazują, kto i jak jest włączany do dominujących sposobów wytwarzania wiedzy i jej komunikowania, a kto z nich wykluczany (Derra 2013, Adamiak, Derra i Wachowski 2020). W wykładzie będę przekonywać, że z powodów poznawczych i etycznych, tworząc wiedzę naukową współcześnie, należy nie tracić z oczu tak ważnych dla dzisiejszej nauki wartości jak krytyczność, troska, wspólnotowość. Jako ilustracje krytycznego ujmowania nauki omawiam kilka przykładów reprezentowania kobiecości i kobiet w wybranych dyscyplinach naukowych. Biorąc zaś pod uwagę ważność komunikowania odkryć naukowych w postaci podawania danych, podążam za propozycją Catherine D’Ignazio i Lauren F. Klein i omawiam zaproponowane przez nie reguły wizualizacji, które uwzględniają feministyczną korektę strategii reprezentowania w nauce. Są nimi: wyjście poza podziały binarne, uwzględnianie różnorodności i kontekstu, badanie relacji władzy i upodmiotawianie grup wykluczanych, legitymizowanie ucieleśnienia i afektywności oraz uwidacznianie pracy (D’Ignazio, Klein 2020, 2022).
Adamiak, M., Derra, A., Wachowski, W. 2020. Teorie feministyczne. Tradycje i perspektywy. http://avant.edu.pl/teor-fem D’Ignazio, Catherine, Klein, Lauren. 2022. Feminism Data Vizualization. https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/bitstream/handle/1/955/Feminist_Data_Visualization.pdf
D’Ignazio, Catherine., Klein, Lauren. 2020. Data Feminism. MIT Press. https://datafeminism. mitpress.mit.edu/pub/frfa9szd/release/6
Derra, A. 2013. Kobiety (w) nauce. Problem płci we współczesnej filozofii nauki i w praktyce badawczej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Doerk, Marian, Feng, Patrick, Collins, Christopher, Carpendale, Sheelagh. 2013. Critical InfoVis: Exploring the Politics of Visualization. CHI 2013 Extended Abstracts, https://mariandoerk.de/criticalinfovis/altchi2013.pdf Latour, Bruno. 2012. Wizualizacja i poznanie. Zrysowywanie rzeczy razem. AVANT, Volume III. http://avant.edu.pl/wp-content/uploads/T2012-wizualizacja-i-poznanie.pdf
Biogram:
Aleksandra Derra – filozofka, tłumaczka, filolożka. Kierowniczka Katedry Filozofii Praktycznej Instytutu Filozofii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Współzałożycielka i kierowniczka podyplomowych studiów z zakresu gender na Wydziale Humanistycznym UMK w Toruniu. Zajmuje się problemem płci w nauce i współczesną feministyczną filozofią nauki oraz studiami nad nauką i technologią. Bada fenomen języka, podmiotowości, cielesności i ucieleśnienia w filozofii współczesnej i w naukach kognitywnych. Autorka książek: Filozofia, nauka, feminizm. Wybór Tekstów (2022); Kobiety (w) nauce. Problem płci we współczesnej filozofii nauki i w praktyce badawczej (2013); współredaktorka m.in.: Polish Science and Technology Studies in the New Millennium (2022); Niewidzia(l)ne. Kobiety i historia Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (2020). Przełożyła i opracowała książki: Jestem listotą (wywiad z Donną Haraway); Cordelia Fine, Urojenia płciowe. Jak dzięki naszym umysłom społeczeństwu i neuroseksizmowi powstają różnice między kobietami a mężczyznami; Bruno Latour, Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci; Rosi Braidotti, Podmioty nomadyczne. Ucieleśnienie i różnica seksualna w feminizmie współczesnym.
13.00–14.00
Dyskusja z Gościniami, moderacja: mgr Ewelina Adamik, dr Katarzyna Lisowska.
