Średniowieczna biżuteria w rękach polskich naukowców
W średniowiecznej Polsce masowo wytwarzano biżuterię ze szkła ołowiowego, a surowiec do produkcji koralików i pierścieni pochodził z polskich złóż – wynika z badań archeologicznych.
Wyniki tych badań zostały opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Journal of Archaeological Science, przez zespół naukowców z Uniwersytetu Wrocławskiego, Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Narodowego Centrum Badań Jądrowych, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie i Juniata Collegue w USA), przy czym głównym autorem była dr hab. Aleksandra Pankiewicz z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Badania izotopowe ozdób ze szkła ołowiowego, pochodzących z Wrocławia, zostały przeprowadzone dzięki grantowi NCN, realizowanemu w Instytucie Archeologii UWr. A dzięki wsparciu finansowemu z projektu Inicjatywy Doskonałości – Uczelnia Badawcza Uniwersytetu Wrocławskiego artykuł zamieszczony został w wolnym dostępie.
Czego dotyczyły badania?
W większości regionów w średniowieczu szkło ołowiowe było używane do produkcji niewielkich przedmiotów, ozdób lub glazury, jednak w niektórych kręgach kulturowych wykorzystywano je również do produkcji naczyń. We wczesnym średniowieczu było głównie mieszaniną krzemionki i tlenku ołowiu. Później ilość używanego do jego produkcji tlenku ołowiu zmniejszała się.
Najstarsze koraliki wykonane ze szkła ołowiowego pochodzą z Egiptu z czasów XVIII dynastii (około 1450–1425 p.n.e.). Pierwsze receptury szkła zawierającego ołów datowane są na VII wiek p.n.e., kiedy pojawiają się w tekstach mezopotamskich.
W Europie receptura wytwarzania szkła ołowiowego była szeroko rozpowszechniona od X do XIV wieku.
Na Stary Kontynent dotarła z Azji Południowo-Wschodniej najprawdopodobniej przez Jedwabny Szlak. Szkło takiej receptury było wytwarzane na Półwyspie Iberyjskim, na terenach dzisiejszych Niemiec, w Polsce oraz prawdopodobnie na Rusi i na Kaukazie.
Na pograniczu Małopolski i Śląska znajdują się złoża ołowiu, eksploatowane co najmniej od epoki żelaza. Badania wykazały, że złoża te były użytkowane już w VI wieku p.n.e., a rozkwit ich eksploatacji przypadał od XI wieku.
Badacze z UWr, UJ, NCBJ, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie i Instytutu Archeologii i Etnologii PAN (IAE PAN) we współpracy z Juniata Collegue w USA przeprowadzili analizy stosunków izotopów ołowiu w biżuterii szklanej odkrytej w grodzisku we Wrocławiu oraz na cmentarzysku w Sypniewie (województwo mazowieckie).
Wyniki opublikowali w prestiżowym czasopiśmie „Journal of Archaeological Science”.
Kto nosił ozdoby tego typu? – Ogólnie paciorki i pierścionki szklane uchodzą za typowo kobiece, ale to nie do końca prawda. Niektóre pierścionki (tylko żółte i czarne) są tak duże, że z pewnością nie były przeznaczone na damską dłoń. Natomiast paciorki są czasem spotkane w grobach męskich. Nie wiemy przy tym, czy była to np. pamiątka po zmarłej żonie, czy też mężczyzna nosił takie ozdoby. Wydaje mi się, że i jedno drugie – mówi dr. hab. Aleksandra Pankiewicz
Więcej o badanych można przeczytać w portalu Nauka w Polsce Biżuterię ze szkła ołowiowego masowo wytwarzano w średniowiecznej Polsce | Nauka w Polsce
Fotografie: materiały prasowe
Oprac. kg
Data publikacji: 18.03.2025
Dodane przez: M.J.
