Wprowadziliśmy rekomendacje dotyczące wsparcia w sytuacji kryzysu psychicznego
22 września 2021 r. prof. Przemysław Wiszewski, rektor UWr, komunikatem nr 68/2021 wprowadził rekomendacje dotyczące postępowania oraz wsparcia w sytuacji kryzysu psychicznego. Dokument ten nie należy do typowych zarządzeń wydawanych na UWr. Dotyczy on bowiem tak newralgicznych i delikatnych kwestii jak zdrowie psychiczne oraz kryzys psychiczny. Zawiera też konkretne, przydatne wskazówki pomocne w przypadku mierzenia się z taką sytuacją.
Autor: Agata Kreska
Data Publikacji: 19 kwietnia 2022
Twórcom „Rekomendacji” – na czele zespołu stała dr Alina Czapiga z Zespołu ds. Obsługi Studentów i Doktorantów z Niepełnosprawnością, kierująca także Poradnią Psychologiczną – przyświecały wartości takie jak wsparcie i wzajemna pomoc. Podkreślają oni, że zależy im na udzielaniu pomocy opartej na współdziałaniu pomiędzy osobą potrzebującą a wspierającą oraz szanują prawo każdego człowieka do autonomicznie podejmowanych decyzji. Jak mówi dr Czapiga: – „Rekomendacje” obejmujące zdrowie psychiczne zawierają sugestie dotyczące rozumienia problemów, kryzysów psychicznych oraz stylów radzenia sobie z nimi. Opracowanie to ma na celu zwiększenie efektywności podejmowanych działań dotyczących osób w kryzysie psychicznym.
„Rekomendacje” wskazują, w jaki sposób udzielić wsparcia emocjonalnego, zapewnić bezpieczne warunki, złagodzić objawy kryzysu oraz podpowiadają, gdzie szukać specjalistycznej pomocy instytucjonalnej. Nie należy ich traktować jako dokumentu nakazowego, zobowiązującego do podjęcia jakichkolwiek działań. Zawierają raczej podpowiedzi i wytyczne, które mogą się okazać pomocne w sytuacjach kryzysowych.
Ze względu na to, że każdy i każda z nas – osób należących do społeczności uniwersyteckiej – może znaleźć się w sytuacji kryzysowej lub być świadkiem takiej sytuacji, gorąco zachęcamy do zapoznania się z całym dokumentem, dostępnym na stronie BIP oraz w załączniku. Poniżej publikujemy wybrane fragmenty.
Co to jest kryzys psychiczny?
Kryzys psychiczny (kryzys emocjonalny) to rodzaj reakcji na sytuacje trudne lub traumatyczne, które są najczęściej rezultatem przewlekłego stresu, istotnie zaburzającego funkcjonowanie danej osoby. Reakcja kryzysowa może pojawić się jako odpowiedź na zdarzenie nagłe, wywołane silną reakcją emocjonalną. Trudne i traumatyczne sytuacje, zdarzenia i przeżycia mogą wywołać reakcje kryzysowe.
Świadoma zgoda
Podstawą wsparcia osoby w kryzysie psychicznym jest uzyskanie jej zgody na udzielenie pomocy. Zgoda musi być wyrażona w sposób swobodny i świadomy.
Etapy pomocy
W procesie wsparcia w kryzysie psychicznym wyróżnia się etapy:
1/ określenie problemu na podstawie przebiegu zdarzenia,
2/ zapewnienie bezpieczeństwa,
3/ udzielenie wsparcia i w razie potrzeby wezwanie pomocy specjalistycznej (tel. 112).
Nawiązanie kontaktu
Osoba w kryzysie psychicznym jest szczególnie wrażliwa na kierowane do niej słowa i gesty. Niepokój, dezorganizacja czy chaos myśli nasilają lęk i bezradność decyzyjną, co może utrudniać porozumienie. Zachowania sprzyjające nawiązaniu kontaktu: 1) zrozumienie tego, co przekazuje rozmówca na temat jego zachowania, odczuć, stanu emocjonalnego; 2) dbałość o równowagę w relacji, czyli nie występowanie z pozycji osoby dominującej; 3) zaakceptowanie rozmówcy, także przy odmienności postaw, wartości, celów, poglądów; 4) empatyczne współodczuwanie.
Komunikaty pozytywne
Komunikaty pozytywne do wykorzystania w sytuacji kryzysowej:
1/ jestem przy tobie i pozostanę, ile będzie trzeba;
2/ nazywam się A.B., pracuję w tym instytucie, mogę ci towarzyszyć i spróbuję pomóc, jeżeli zgadzasz się na moją obecność;
3/ czy chcesz, aby kogoś powiadomić?;
4/ dziękuję, że ze mną rozmawiasz;
5/ przykro mi, że przeżywasz tę sytuację;
6/ twoja reakcja jest dla mnie zrozumiała, bo przeżycie jest silne;
7/ nie przepraszaj za swoje emocje, one są zrozumiałe;
8/ czy chcesz, żebym coś zrobił/a dla ciebie?
Zachowania niepożądane
Zachowania nie sprzyjające nawiązaniu kontaktu, które mogą wzmagać obronne nastawienie i zniechęcać do kontaktu, to: chłód emocjonalny, kategoryczność komunikatów, wypowiadanie się z pozycji dominującej, używanie specjalistycznego języka.
Działania, jakich nie należy podejmować: wymuszanie kontaktu zamiast proponowania pomocy; formułowanie komunikatów niezgodnych z prawdą, roztaczanie perspektywy nierealnej, niemożliwej do spełnienia; opowiadanie o zaradności własnej lub innych w podobnych sytuacjach; wymuszanie dzielenia się swoimi doświadczeniami, dociekanie przyczyn zaistniałej
sytuacji; tłumienie emocji osoby w kryzysie, zaprzeczanie emocjom; ocenianie oraz pośpieszanie.
Komunikaty, których nie rekomenduje się używać:
1/ uspokój się, nie warto tak rozpaczać;
2/ i tak masz dużo szczęścia;
3/ pamiętaj, że na nas patrzą;
4/ bądź silny, reaguj jak dorosły;
5/ tak nie mów i tak nie myśl, bo to pogarsza sytuację;
6/ wiem jak się czujesz, ale są gorsze sytuacje;
7/ przestań o tym myśleć, zapomnij, skup się na czymś pogodnym;
8/ nie tobie pierwszemu się to zdarzyło;
9/ mogło być gorzej, teraz weź się w garść;
10/ przesadzasz, inni mają gorzej.
Atak paniki
Rekomendowane działania:
1/ przedstaw się i wyjaśnij swoją rolę polegającą na towarzyszeniu, osobie potrzebującej pomocy do czasu uspokojenia i dotarcia specjalistycznej pomocy;
2/ poproś o zgodę na towarzyszenie i udzielenie pomocy, po uzyskaniu zgody wyraź aprobatę;
3/ zapewnij o swojej obecności i trwaniu przy osobie potrzebującej pomocy;
4/ zadbaj o miejsce kontaktu i rozmowy, co nie oznacza odizolowania, ale ograniczenie udziału innych osób (przy zachowaniu możliwości uzyskania dalszej pomocy);
5/ poinformuj o podjętych działaniach, np. wezwaniu specjalistycznej pomocy;
6/ zapewnij, że osoba, którą wspierasz, ma prawo samodzielnie podejmować decyzje dotyczące sytuacji aktualnej i przyszłości;
7/ używaj zrozumiałego, niespecjalistycznego języka;
8/ zachowaj spokój, opanowanie i cierpliwość, mów spokojnie, kontrolując własne emocje;
9/ utrzymuj kontakt wzrokowy, słuchaj w skupieniu;
10/ okazuj wsparcie i zrozumienie emocji;
11/ zaproponuj powolne, spokojne, równomierne oddychanie;
12/ zachęć do opisania odczuć „w ciele” (uczucie zimna, gorąca, drżenia, ucisk w klatce piersiowej). Zapytaj: „co czujesz w swoim ciele?”, „opisz swoje wrażenia”, „czy
możesz swobodnie oddychać?”. Mówienie o tym z reguły osłabia niepokój;
13/ ustal, czy to pierwsza sytuacja, czy takie stany występowały wcześniej;
14/ motywuj do skorzystania z pomocy psychologicznej i lekarskiej;
15/ wypowiadaj stwierdzenia tyko zgodne z prawdą, składaj tylko takie deklaracje, które są możliwe do spełnienia;
16/ zachowaj dyskrecję, ponieważ otrzymane informacje mają charakter poufny;
17/ zapewnij o swojej gotowości do wspierającego kontaktu, jeżeli uważasz, że to wskazane i dostrzegasz takie oczekiwanie u osoby w kryzysie;
18/ wzmocnij zachowania i emocje sugerujące ustępowanie objawów paniki.
Postępowanie z osobą agresywną
Zasady postępowania w sytuacjach agresji:
1/ zachowaj spokój i opanowanie. Działania zbliżone do zachowań osoby agresywnej (autorytarny ton, podniesiony głos, eksponowanie groźby niezaliczenia przedmiotu etc.), wzmagają i przedłużają konflikt;
2/ postaraj się zrozumieć argumenty i emocje drugiej strony, pozwól wypowiedzieć się i słuchaj uważnie, nie przerywając;
3/ określ granice, na których przekroczenie się nie zgadzasz, np. podniesiony głos, używanie wulgaryzmów, niezachowanie dystansu fizycznego;
4/ w sytuacjach silnie frustrujących, przy narastających emocjach mimo prób ich opanowania, poszukaj dodatkowego wsparcia innej osoby;
5/ dopuść możliwość wyłączenia się z sytuacji albo przeniesienia rozmowy na inny termin;
6/ kontroluj swoje zachowanie i unikaj stylu zbliżonego do tego, który prezentuje osoba agresywna, nie reaguj agresją na agresję;
7/ w sytuacji agresji, która narasta i nie można jej opanować – wezwij pomoc profesjonalną.
Dołączony do „Rekomendacji” „Przewodnik” w szerszy sposób rozwija poruszone powyżej kwestie, przybliża definicje i wskazuje bardziej rozbudowane formy pomocy. Zawiera także zbiór kontaktów do instytucji pomocowych.
„Rekomendacje” są kolejnym elementem polityki Uniwersytetu Wrocławskiego rozumiejącą uniwersytecką społeczność jako wspierającą i reagującą. Pomocy w kwestiach dotyczących dyskryminacji i nierówności udziela rzecznik ds.równego traktowania i przeciwdziałania dyskryminacji dr Łukasz Prus, w kwestiach szeroko rozumianego bezpieczeństwa: pełnomocniczka rektora ds. bezpieczeństwa studentów i doktorantów dr Karolina Kremens.
Więcej informacji na stronach: Równy UWr i Pomocny UWr.
