Oddział Wrocławski Polskiego Towarzystwa Socjologicznego oraz Instytut Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego we współpracy z Wrocławskim Instytutem Kultury zapraszają na kolejne spotkanie w ramach cyklu SocjoPercepcja vol. 39 „Wychowałam się w domu bez książek”: o awansie społecznym na uniwersytecie.
Spotkanie odbędzie się 20 marca (środa) o godzinie 18:00 w Recepcji na ul. Ruskiej 46 we Wrocławiu.
Naszymi gośćmi/gościniami będą:
Kamil Łuczaj (Uniwersytet Łódzki) – autor książki „The Biographical Experience of Entering the Academic Profession Popular-Class Lecturers at the Post-Socialist University”. Badacz szkolnictwa wyższego i migracji. Specjalizuje się w metodach jakościowych (m.in. wywiady narracyjne, wywiady pogłębione, obserwacje uczestniczące). Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Adiunkt w Katedrze Socjologii Kultury Uniwersytetu Łódzkiego. Od 2019 roku jest członkiem Komitetu Badań nad Migracjami PAN.
Justyna Kajta (Uniwersytet SWPS) – socjolożka, członkini ośrodka Młodzi w Centrum Lab (Uniwersytet SWPS), badaczka w projekcie „ULTRAGEN. Wchodzenie w dorosłość w czasach ultra-niepewności: międzypokoleniowa teoria «rozedrganych» tranzycji” oraz kierowniczka projektu „RaM-CLASS. Reprodukcja i mobilność klasowa – doświadczenia biograficzne w polach akademii, sztuki i biznesu”. W obszarze jej zainteresowań naukowych mieszczą się klasy społeczne, badania biograficzne, doświadczenia wchodzenia w dorosłość, zaangażowanie polityczne.
Prowadzenie:
Stanisław Krawczyk (Uniwersytet Wrocławski) – moderator dyskusji. Badacz gier wideo oraz nauki i szkolnictwa wyższego, posługuje się wywiadami pogłębionymi, analizą treści i analizą dyskursu. Współautor lub autor artykułów o kryteriach wskazywania najlepszych badaczek i badaczy (z E. Kulczyckim i K. Szadkowskim w piśmie „Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education”) oraz sposobie postrzegania języka angielskiego w naukach społecznych i humanistycznych (w piśmie „Globalisation, Societies and Education”), a także rozmowy o nadużyciach władzy w akademii (z A. Swatek w piśmie „Higher Education”)
Jak przebiega awans społeczny w środowisku akademickim? W jaki sposób pracownikami naukowymi zostają ci, którzy – np. z powodu biedy – mieli na to statystycznie małe szanse? Jak czują się w trakcie tego procesu? W państwach takich jak Polska i inne kraje postsocjalistyczne niewiele jest badań na ten temat. Dziś, kiedy coraz częściej mówimy o nierównościach społecznych i ludowej historii Polski, najwyższa pora przyjrzeć się podobnym zagadnieniom również w samej akademii.
Punktem wyjścia do naszej rozmowy będzie książka „The Biographical Experience of Entering the Academic Profession: Popular-Class Lecturers at the Post-Socialist University” (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2023). To rezultat kilkuletnich prac zespołu kierowanego przez Kamila Łuczaja, skoncentrowanych na biografiach awansujących społecznie wykładowców uniwersyteckich – czyli osób, które „uciekły od zbiorowego przeznaczenia swojej klasy”, jak pisał słynny socjolog Pierre Bourdieu. Oprócz wywiadów biograficznych z osobami, które doświadczyły awansu, rozmawiano też z członkami ich rodzin znajomymi i współpracownikami.
Badania pokazały, że kariera akademicka osób, które nie posiadały np. rodzinnych tradycji inteligenckich, wiązała się z licznymi utrudnieniami. Należały do nich także negatywne emocje związane z poczuciem utraty więzów rodzinnych (m.in. badani zaczynali mówić nieco odmiennym językiem, poprawiać błędy rodziców), wstydem spowodowanym sytuacją materialną (noszeniem szytych w domu ubrań, jedzeniem wyłącznie produktów z własnego pola etc.) lub syndromem oszusta (przeświadczeniem, że nie zasługuje się na sukces, wynikającym z braku wiary we własne kompetencje).
Jednocześnie z badań wyłania się obraz różny od tego, który stworzył Bourdieu, by opisać szkolnictwo wyższe we Francji w drugiej połowie XX wieku, cechujące się sztywnymi podziałami. Aby opisać wyniki przeprowadzonych wywiadów, nie wystarczy odwołać się do mechanizmu prostej reprodukcji (zgodnie z nim „dzieci stolarzy zostają stolarzami”), lecz należy uwzględnić specyfikę kontekstu postsocjalistycznego, w szczególności konsekwencje transformacji ustrojowej i upowszechnienia szkolnictwa wyższego w latach dziewięćdziesiątych. Te ostatnie spowodowały, że o awans jest łatwiej, lecz osoby awansujące odczuwają konsekwencje dewaluacji dyplomów i spadku prestiżu profesji akademickiej. Dodatkowo mobilność społeczna w górę wiąże się z kosztami emocjonalnymi, choć może w mniejszym stopniu, niż wskazywał Bourdieu (a to ze względu na – podsycane przekazem ideologicznym PRL – przeświadczenie o powszechności awansu w Polsce).
